Ο Θάνατος στις Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες

”Ο Θάνατος όχι απλώς υπάρχει στα δύο αυτά έργα αλλά οι συγγραφείς κάνουν έντονη την παρουσία του στα κείμενά τους. Ο Ντίκενς ξεκινά το βιβλίο του με την πρόταση «Ο Μάρλει, ήταν νεκρός, για να ξεκινήσουμε» (Marley was dead, to begin with). Ο Άντερσεν τελειώνει το παραμύθι του με μια ακόμα πιο μακάβρια εικόνα. Οι περαστικοί αντικρίζουν το παγωμένο πτώμα του κοριτσιού στο δρόμο, πλάι στα καμένα σπίρτα.”

22 Δεκεμβρίου 2021

Όλοι έχουμε ακουστά το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα και τον Εμπενίζερ Σκρούτζ, τον γερο-τσιγκούνη που τον επισκέπτονται τα φαντάσματα την Παραμονή των Χριστουγέννων. Πρόκειται για τις δύο πιο διάσημες χριστουγεννιάτικες ιστορίες. Όχι μόνο του 19ου αιώνα αλλά και του σήμερα. Ξεχώρισαν για τα ανθρωπιστικά μηνύματα της αλληλεγγύης, της καλοσύνης και της φιλανθρωπίας. Το Κοριτσάκι με τα σπίρτα (1845) το έγραψε ο Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ενώ το A Christmas Carol (1843) ο Άγγλος συγγραφέας Κάρολος Ντίκενς. Το πρώτο ήταν παραμύθι, το δεύτερο ιστορία φαντασμάτων.

Τι συνδέει αυτές τις δύο ιστορίες; Πέρα από το γεγονός ότι οι δημιουργοί τους ήταν φίλοι στην πραγματικότητα (μάλιστα ο Άντερσεν έγινε και ο χαρακτήρας ‘’Ουρίας Χηπ’’ σε άλλο βιβλίο του Ντίκενς) υπάρχει κάτι άλλο που τις συνδέει. Κάτι φοβερό. Ο Θάνατος.

Ο Θάνατος υπάρχει παντού στις δύο αυτές ιστορίες. Δεν τον συναντάμε απλώς σαν αναφορά, ούτε σαν αλληγορία. Είναι αληθινός. Το Κοριτσάκι θα πεθάνει στο τέλος του παραμυθιού, ενώ ο Σκρουτζ συναντάει πνεύματα των πεθαμένων μέχρι που αντικρίζει όχι μόνο τον δικό του τον θάνατο, αλλά και τον θάνατο του μικρού Τιμ. Τόσο στην μία ιστορία όσο και στην άλλη οι δύο ήρωες αγωνίζονται για το ίδιο πράγμα: να ζήσουν. Το Κοριτσάκι είναι καταδικασμένο να ξεψυχήσει από το κρύο, ενώ στον Εμπενίζερ του δίνεται μια δεύτερη ευκαιρία να αλλάξει χαρακτήρα, έχοντας ωστόσο δει το αναπότρεπτο τέλος που θα έρθει.

Ο Θάνατος όχι απλώς υπάρχει στα δύο αυτά έργα αλλά οι συγγραφείς κάνουν έντονη την παρουσία του στα κείμενά τους. Ο Ντίκενς ξεκινά το βιβλίο του με την πρόταση «Ο Μάρλει, ήταν νεκρός, για να ξεκινήσουμε» (Marley was dead, to begin with). Ο Άντερσεν τελειώνει το παραμύθι του με μια ακόμα πιο μακάβρια εικόνα. Οι περαστικοί αντικρίζουν το παγωμένο πτώμα του κοριτσιού στο δρόμο, πλάι στα καμένα σπίρτα. Και μαζί με τους περαστικούς το βλέπουμε και εμείς, οι αναγνώστες. Ο παραμυθάς δεν αρκείται στο να μας πει ότι το παιδί πέθανε και πήγε στον Παράδεισο. Θέλει να μας το δείξει εκεί, πεθαμένο και ξεχασμένο μπροστά στα πόδια μας.

Είναι πραγματικά φοβερό ότι οι δύο διάσημες αυτές ιστορίες μας μεταδίδουν το νόημα (ή έστω ένα από τα νοήματα) των Χριστουγέννων χρησιμοποιώντας τον Θάνατο. Οι λογοτέχνες δεν ήθελαν ούτε να τρομάξουν κανέναν ούτε και να τον κάνουν να αισθανθεί άσχημα. Ήθελαν όμως να θυμίσουν σε όλους ότι η ζωή είναι μικρή και πως πρέπει να βοηθάμε ο ένας τον άλλον όχι μόνο για να σώσουμε την ψυχή μας, αλλά για να δούμε τη χαρά της ζωής και την μοιραστούμε με τους άλλους, πριν αυτή σβήσει απότομα ή άδικα για κάποιον από εμάς. Ο Θάνατος είναι νόμος. Κανείς δεν θα του ξεφύγει. Και δεν λογαριάζει ούτε γιορτές ούτε «χρονιάρες μέρες».

Αλλά γιατί τόσο θανατικό; Από την μία επειδή στα χρόνια του Ντίκενς και του Άντερσεν η θνησιμότητα ήταν υψηλή σε σχέση με σήμερα. Άνθρωποι πέθαιναν από αρρώστιες, κακουχίες και φυσικά από φτώχια. Λίγα παιδιά ζούσαν καλά και απολάμβαναν τις γιορτές των Χριστουγέννων. Τα περισσότερα ήταν αναγκασμένα να δουλεύουν. Και παρόλο που οι άνθρωποι είχαν συνηθίσει τον θάνατο στην καθημερινότητα τους, δεν έπαυαν να τον φοβούνται και να τον τρέμουν. Από την άλλη, οι δύο λογοτέχνες αξιοποίησαν το θέμα του Θανάτου σαν σύμβολο. Ο χρόνος που φεύγει, η φύση που πεθαίνει, ο χειμώνας που σκοτώνει τα πάντα με την παγωνιά. Και μέσα σε όλα αυτά, η ελπίδα του μικρού Χριστού, ο ήλιος των αρχαίων που γεννιέται για να ζεστάνει την πλάση και να φέρει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η θύμηση μιας άλλης εποχής και η ελπίδα. Η σωτηρία.

Και αυτό είναι το υπέροχο της τέχνης εδώ. Δύο ιστορίες που μιλούν για τα Χριστούγεννα μέσα από τον Θάνατο. Η σύγκρουση της Γέννησης με τον Θάνατο, της Αρχής με το Τέλος, του Φωτός με το Σκοτάδι. Μέρες που έρχονται, να θυμάστε αυτές τις ιστορίες. Ακόμα καλύτερα να τις διαβάσετε και να τις μοιραστείτε. Να βρείτε το νόημα των Χριστουγέννων μέσα από τις λέξεις, όσο κι αν αυτές τρομάζουν και χτυπάνε. Μπορεί τα Χριστούγεννα να είναι πλέον η πιο λαμπρή γιορτή της υφηλίου αλλά εμείς δεν είμαστε παρά καμμένα σπίρτα και φαντάσματα. Φαντάσματα που διδάσκουν την καλοσύνη και σπίρτα που το φως τους έκανε ένα παιδί να ονειρευτεί πριν να το πάρει ο παλιός ο χρόνος.

Tags: A Christmas Carol , article , christmas , death , fairytale , ghosts , The Weird Side Daily , twsd , άρθρο , γέρος , Εμπενίζερ Σκρούτζ , θάνατος , ιστορίες , Κάρολος Ντίκενς , κοριτσάκι , Κορίτσι , νεκρός , παραμυθάς , παραμύθια , πτώμα , Σκρούτζ , σπίρτα , συγγραφείς , το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα , Φάντασμα , Φαντάσματα , Χανς Κρίστιαν Άντερσεν , χειμώνας , Χριστούγεννα

Γιώργος Χατζηκυριάκος

Δημοσιεύτηκε 22 Δεκεμβρίου, 2021

Σχόλια και απόψεις.

Η γνώμη σας είναι πάντα καλοδεχούμενη.

Εγγραφείτε στο newsletter μας

Ενημερωθείτε για τα νέα μας πρώτοι, απευθείας από το email σας.