Γιατί λογοτεχνία τρόμου και φανταστικού; Σίγουρα πολλοί έχετε ακούσει αυτή την ερώτηση. Σε κάθε συζήτηση που αφορά τα βιβλία και αναφέρεται το είδος του φανταστικού, του αλλόκοτου και (ιδιαίτερα θεωρώ) του τρόμου, σε ορισμένους προξενεί μια κάποια εντύπωση.
Οι περισσότεροι, απλώς αναφέρουν πως δε βρίσκουν κάτι που να τους τραβά το ενδιαφέρον, πως προτιμούν διαφορετικά αναγνώσματα ή πως, απλά, δεν τους ταιριάζει. Ασφαλώς και όλα αυτά είναι κατανοητά και δεκτά. Το νόημα είναι η ανάγνωση ενός βιβλίου να σε ευχαριστεί και δε μας ευχαριστούν όλους τα ίδια αναγνώσματα.
Ωστόσο, ορισμένοι προχωρούν όχι ένα, αλλά πολλά βήματα παρακάτω. Δείχνουν μία περιφρόνηση όχι μόνο στα είδη αυτά, αλλά και στους αναγνώστες τους. Θεωρούν πως τέτοια βιβλία είναι χάσιμο χρόνου, δε βοηθούν στην ανάπτυξη της σκέψης, δεν είναι βιβλία για ενήλικες και ούτω καθεξής. Κάποιοι, χρησιμοποιούν τον όρο «παραλογοτεχνία» για τα βιβλία αυτά και θεωρούν τους αναγνώστες τους «μη πραγματικούς αναγνώστες».
Αυτός είναι και ο λόγος που θέλησα να γράψω το παρόν κείμενο. Θεωρώ πως αυτές οι κριτικές απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Πρώτα από όλα, υπάρχει η καθαρά ψυχαγωγική λειτουργία των έργων αυτών. Νομίζω πως είναι ο πρώτος και ο βασικότερος λόγος που κάποιος μπαίνει στη διαδικασία ανάγνωσης ενός βιβλίου οποιουδήποτε είδους. Όμως, με μία βαθύτερη ανάγνωση των κειμένων αυτών των ειδών, μπορούμε να βρούμε πολλά στοιχεία και ερεθίσματα που μας βοηθούν να αναπτύξουμε τη σκέψη και την ενσυναίσθησή μας. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με όλα τα λογοτεχνικά είδη.
Ζητήματα όπως η φτώχεια, η παιδική και γενικότερα η οικογενειακή κακοποίηση, το bullying, ο αλκοολισμός, η εξάρτηση από ουσίες κτλ θίγονται σε κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας του τρόμου και του φανταστικού. Μπλέκονται σε καταστάσεις φυσικού ή υπερφυσικού τρόμου, ή σε καταστάσεις που υπερβαίνουν τη λογική και την αισθητή πραγματικότητα και συχνά εκφράζουν τα φαινόμενα αυτά με έναν τρόπο αλληγορικό.
Αυτό, μας δίνει την ευκαιρία να ασχοληθούμε αρχικά με το ζήτημα του φόβου καθαυτό. Ο φόβος είναι ένα εξαιρετικά δυνατό συναίσθημα το οποίο χρησιμοποιείται σε φανταστικές ιστορίες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Από τη Λερναία Ύδρα, τους Γίγαντες και τις Ερινύες της αρχαίας μυθολογίας, μέχρι τους Μεγάλους Παλαιούς, τα πνεύματα και τους βρικόλακες. Ο φόβος για το άγνωστο, το υπερφυσικό, το αλλόκοτο, το ακατανόητο είναι κάτι που υπάρχει στους ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια και ένα μέσο εξωτερίκευσης και αποτύπωσής του είναι αυτές οι ιστορίες.
Όσον αφορά το μη υπερφυσικό φόβο, δεν έχουμε παρά να ρίξουμε μία ματιά στην καθημερινότητα και στις αμέτρητες ιστορίες που γεννά η σκοτεινή πλευρά του ανθρώπινου νου.
Η τέχνη μπορεί να γεννηθεί από το οτιδήποτε. Από το πιο απλό πράγμα μέχρι το πιο σύνθετο. Ο καθένας εμπνέεται από κάτι διαφορετικό. Κάποιοι από το σκοτεινό, το απαισιόδοξο, το μακάβριο. Σαν πηγή έμπνευσης έχει να προσφέρει μία τεράστια ποικιλία επιλογών όπως οι προαναφερθείσες. Η λογοτεχνία τρόμου (αλλά και οι ταινίες, οι μουσικές κτλ), λοιπόν, σκαλίζει τα βάθη του ανθρώπινου νου. Φτάνει σε αυτή την πόρτα που κρατά κλειδωμένους του φόβους του καθενός, ακουμπά το αυτί, αφουγκράζεται τις φωνές και τους ήχους που ακούγονται πίσω από αυτή και τις μεταφράζει σε τέχνη.
Όσον αφορά τη λογοτεχνία του φανταστικού, αυτή είναι (νομίζω) το μόνο είδος που θα σε ταξιδέψει σε μέρη που δεν πρόκειται να δεις ποτέ, θα σε κάνει να «βιώσεις» καταστάσεις που δε θα ζήσεις ποτέ και θα ανοίξει πόρτες στη φαντασία σου που δε θα σκεφτόσουν ποτέ. Οι εικόνες που μπορείς να σχηματίσεις είναι απλά απίθανες.
Ακόμη, πολλά κορυφαία έργα της λογοτεχνίας του φανταστικού, σκιαγραφούν με ρεαλιστικό τελικά τρόπο την κοινωνία στην οποία ζούμε. Οι παραλληλισμοί που μπορεί κανείς να κάνει, αν «παιδέψει» στο μυαλό του την ιστορία, αν «διαβάσει» πίσω από το κείμενο είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ μεγάλοι σε αριθμό.
Καθένας, λοιπόν, διαβάζει ό,τι τον ευχαριστεί. Είτε αυτό είναι κάποιο επιστημονικό σύγγραμμα, είτε κάποιο κλασικό μυθιστόρημα, είτε κάποιο αισθηματικό, φανταστικό, τρομακτικό, αστυνομικό ή άλλο, είτε είναι όλα τα παραπάνω. Η ανάγνωση είναι πρώτα από όλα ευχαρίστηση. Ας μη γίνεται, λοιπόν, και αυτή πεδίο αντιπαραθέσεων.
Tags: Arts , books , fantasy , Fear , feelings , horror , philosophy , thoughts , βιβλία , Λογοτεχνία , παραλογοτεχνία , σκέψεις , συναίσθημα , τέχνη , τρόμος , τρόμου , φαντασία , Φανταστικό , φιλοσοφία , Φόβος
Σχόλια και απόψεις.
Η γνώμη σας είναι πάντα καλοδεχούμενη.