Όταν ακούμε τη λέξη «Μαγεία» αναδύονται στο μυαλό μας εικόνες ρασοφόρων ανθρώπων με κουκούλες που σχεδιάζουν παράξενα γεωμετρικά σχήματα σε σκονισμένες σοφίτες, κάτω από το φως των κεριών ή που προφέρουν λόγια ακατανόητα, πάνω από τσουκάλια με αναβράζοντα υγρά, μέσα σε απόκρυφα υπόγεια και απαγορευμένα δάση. Οι πιο ρομαντικοί από μας υποψιάζονται ότι όλες αυτές οι πρακτικές ίσως και να είχαν κάποιο έμπρακτο αποτέλεσμα μια φορά και έναν καιρό και ότι ενδεχομένως όντως απελευθέρωναν κρυφές δυνάμεις του ανθρώπινου μυαλού που επηρέαζαν το πεδίο της πεζής πραγματικότητας. Η πλειοψηφία των σημερινών ανθρώπων ωστόσο, όσων τουλάχιστον αξιοποιούν τα δώρα της μόρφωσης και της ενημέρωσης στις ανεπτυγμένες κοινωνίες της βιομηχανοποιημένης Δύσης, βλέπουν όλα τα ανωτέρω συγκαταβατικά και κατατάσσουν τη Μαγεία και τις πρακτικές της στο χώρο ενός γραφικού παρελθόντος όπου κυριαρχούσε η αμάθεια και η δεισιδαιμονία. Ο σύγχρονος κόσμος μοιάζει να έχει «απομαγικοποιηθεί» και να χαρακτηρίζεται πλέον από νούμερα διαγράμματα και δυνάμεις που αυτό-προσδιορίζονται αυστηρά στα πλαίσια μιας ορθολογιστικής θεώρησης του σύμπαντος, η οποία βασίζεται σε επιστημονικά αξιώματα τα οποία έχουν επιβεβαιωθεί πειραματικά.
Η Μαγεία και το «θαύμα» ήτοι η υπέρβαση της πραγματικότητας κατά τρόπο μυστικιστικό που παραβιάζει τους φυσικούς νόμους, δεν πείθει πια κανέναν. Η Μαγεία, και όλες οι φαντασμαγορικές της πρακτικές, μοιάζει νεκρή. Είναι ένα απολίθωμα που χρησιμοποιείται μονάχα ως μέσον απόσπασης χρημάτων από αφελέστατους αδαείς και ως ελκυστικό εύρημα στην παραγωγή προϊόντων λαϊκής ψυχαγωγίας, ταινιών, βιβλίων και μουσικής. Το 1929 ο ανθρωπολόγος E.B. Tyler αποκάλεσε την Μαγεία ως «μια από τις πιο επιζήμιες ψευδαισθήσεις που έχουν ταλαιπωρήσει την ανθρωπότητα» και η άποψή του φαίνεται ότι στηρίζεται ομόφωνα από το σύγχρονο επιστημονικό κατεστημένο.
Είναι όμως έτσι; Ζούμε πραγματικά σ’ έναν πεζό και «απομαγικοποιημένο» κόσμο; Εξαρτάται από το πως το βλέπει κανείς. Αν θεωρήσουμε ότι η μαγεία είναι ένα σύνολο πρακτικών και μεθόδων που αποσκοπούν στη χειραγώγηση της συλλογικής πραγματικότητας σύμφωνα με τη θέληση του «Μάγου» του ανθρώπου δηλαδή που τις χρησιμοποιεί, θα διαπιστώσουμε ότι η εν λόγω «Ψευδαίσθηση» ζει και βασιλεύει και διαμορφώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό το πρόσωπο των σύγχρονων βιομηχανικών-καταναλωτικών κοινωνιών. Η πρακτική της Μαγείας φαίνεται να εφαρμόζεται σε κάθε είδους σύγχρονες δραστηριότητες. Στη λειτουργία τραπεζικών συστημάτων, στο χαρακτήρα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, στις συνεδριάσεις πανίσχυρων οικονομικών forums που καθορίζουν τη μοίρα ολόκληρων κρατών, στο επίπεδο της κερδοφορίας μιας επιχείρησης ή στη μορφή ενός νομικού συμβολαίου και σε κάθε είδους πολιτιστικών δραστηριοτήτων κερδοσκοπικού τύπου όπως είναι η διαφήμιση, η χρηματική αξία των ειδών πολυτελείας, η μόδα και ο χώρος της επιστημονικής φαντασίας.
Σύμφωνα με την επιστήμη της ανθρωπολογίας, η Μαγεία ασχολείται με το ζήτημα της διαχείρισης της αβεβαιότητας. Η αβεβαιότητα αυτή κυμαίνεται από την έκβαση του ψαρέματος σε μια ανοιχτή θάλασσα έως το ρίσκο που προκύπτει από την απόπειρα της διατύπωσης ακριβών οικονομικών προβλέψεων. Προκειμένου να πετύχει το στόχο της η Μαγεία, υποθέτει ότι υπάρχουν κάποιοι μυστικοί και αόρατοι δεσμοί ανάμεσα σε φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους στοιχεία της πραγματικότητας, οι οποίοι, μπορούν να γίνουν εκμεταλλεύσιμοι με τις κατάλληλες τελετουργίες και τη συνδρομή αόρατων-έλλογων ή μη-δυνάμεων και να προκαλέσουν μια οντολογική μεταμόρφωση. Επειδή η Μαγεία επικοινωνεί με βασίλεια που διαφέρουν από την πεζή-υλική και κοινά αποδεκτή πραγματικότητα, γονιμοποιεί τον κόσμο μας με μια αίσθηση θαυμαστού. Αυτό συμβαίνει γιατί ο μαγικός τρόπος σκέψης υπόσχεται πρόσβαση σε απόκρυφες αόρατες δυνάμεις ή επιρροές εξ’ αποστάσεως και είναι επομένως μια πρώτης τάξεως αφορμή για την ενεργοποίηση της ανθρώπινης φαντασίας. Στον σύγχρονο κόσμο που χαρακτηρίζεται από μια διαρκώς αυξανόμενη αίσθηση αβεβαιότητας η οποία αγκαλιάζει πλέον κάθε πτυχή του παγκοσμιοποιημένου πολιτισμού μας, τα συναισθήματα της προσδοκίας και η φαντασία παίζουν ένα ρόλο κλειδί στην αποτελεσματικότητα της Μαγείας.
Οι παραδοσιακές μαγικές πρακτικές αποτελούνται σε γενικές γραμμές από κάποια βασικά συστατικά τα οποία απαντώνται στις μαγικές παραδόσεις όλων των πολιτισμών, διαχρονικά, από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι στις μέρες μας. Αυτά τα συστατικά φαίνεται να είναι τρία. Καταρχήν υπάρχει κάποιος Μάγος, ένα χαρισματικό άτομο το οποίο έχει την ικανότητα-συχνά γεννιέται με αυτή-να αλλάζει την πραγματικότητα σύμφωνα με τη θέλησή του. Για να το πετύχει αυτό δεν αρκεί να έχει ταλέντο. Χρειάζεται και η Γνώση η οποία στον κόσμο της Μαγείας μεταφράζεται ως η κατανόηση και η χρήση κάποιου συμβόλου «δύναμης». Τέλος, απαραίτητη είναι μια Πράξη, δηλαδή η εκτέλεση μιας μαγικής τελετής, η οποία θα ενεργοποιήσει αυτή τη δύναμη. Σε μια μαγική τελετή υπάρχουν κάποιες ιδιαίτερες λέξεις που προφέρονται ή ψέλνονται κατά τρόπο πολύ συγκεκριμένο, κάποιες ιδιαίτερες πράξεις που πρέπει να εκτελεστούν σε χώρους και χρόνους αυστηρά καθορισμένους, ενώ πάντα υπάρχει κάποιος ή κάποιοι που διευθύνουν την όλη τελετή. Υπάρχει δηλαδή μια διαδικασία, μια μέθοδος. Αυτά τα τρία βασικά συστατικά για την εκτέλεση μιας μαγικής πράξης αναγνωρίζονται και εφαρμόζονται στις μέρες μας κατά κόρον.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τις δραστηριότητες μιας σύγχρονης διαφημιστικής εταιρίας. Οι σκηνοθέτες και οι σεναριογράφοι των διαφημίσεων είναι «μάγοι» που μετουσιώνουν τις σκέψεις τους σε δημιουργικές ιδέες. Στις προσεκτικά ενορχηστρωμένες τελετές των διαφημιστικών εικόνων, μουσικών και παρουσιάσεων, οι ιδέες τους μεταμορφώνονται σε νοητικές οντότητες-σε μεταδιδόμενα μιμίδια-που «μαγεύουν», δηλαδή επηρεάζουν διανοητικά και εμπνέουν το κοινό τους στο να καταναλώσει συγκεκριμένα προϊόντα. Μια διαφημιστή εκστρατεία αποτελεί στην ουσία ένα οργανωμένο επαγγελματικό σύστημα μαγικών υποβολών που λειτουργικά μοιάζει πολύ με τα μαγικά συστήματα των προ-βιομηχανικών κοινωνιών.
Ο «μάγος» αυτός που συλλαμβάνει ελέγχει και υλοποιεί μια καινούργια και κερδοφόρα ιδέα, φαίνεται να διαθέτει κάποιες ποιότητες που ο απλός κόσμος δεν καταλαβαίνει. Ορισμένα επαγγέλματα εξάλλου βασίζονται εξ’ ολοκλήρου στη μαγεία εξαιτίας του μυστηριακού χαρακτήρα της φύσης τους, εφαρμόζοντας περίπλοκες τεχνικές που δεν γίνονται κατανοητές από τον απλό άνθρωπο. Οι σχεδιαστές μόδας για παράδειγμα, οι γιατροί, οι καλλιτέχνες και οι επίσκοποι, ασκούν επαγγέλματα που τους διαχωρίζουν από τους κοινούς θνητούς και είναι αυτός ο διαχωρισμός που τους χαρίζει τη μαγική τους δύναμη. Θεωρούνται χαρισματικά άτομα που «κατεβάζουν» εκπληκτικές ιδέες, επιδεικνύοντας την εξυπνάδα και την καινοτόμα σκέψη τους εκεί όπου άλλοι δεν μπορούν. Επίσης, διαθέτουν μια Γνώση που είναι απροσπέλαστη από εμάς. Έτσι λοιπόν νιώθουμε προσδοκία για τη μαγική τους ενέργεια. Τους βλέπουμε δηλαδή ως μάγους. Επίσης, κάθε μαγικό σύστημα περιλαμβάνει μια τελετή που ασκεί ο μάγος. Ένα οικονομικό συνέδριο, μια διαπραγμάτευση, μια θεατρική παράσταση, μια δίκη, μια ιατρική γνωμάτευση, ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα, εκτελείται σύμφωνα με πολύ συγκεκριμένες διαδικασίες-τελετές που είναι σχεδιασμένες να προκαλέσουν μεταμορφώσεις-αλλαγές, σε τιμές αγαθών, στην υγεία ενός ασθενούς, στον τρόπο που ντυνόμαστε, στην ερμηνεία μιας πολιτικής ή εγκληματικής πράξης. Έτσι λοιπόν τείνουν να λειτουργούν κάτω από ένα πολύ λεπτομερές χρονικό πλαίσιο, σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου, ή αν εκτελούνται καθημερινά, σε συγκεκριμένες ώρες, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα ωράρια λειτουργίας καταστημάτων και χρηματιστηρίων.
Επίσης, για να είναι αποτελεσματικά και να επιφέρουν αλλαγές στην πραγματικότητα, οι μαγικές αυτές τελετές εκτελούνται σε ειδικά επιλεγμένα γεωγραφικά σημεία του κόσμου. Στις σύγχρονες πόλεις υπάρχουν «εμπορικές ζώνες» και περιοχές όπου λειτουργούν νυχτερινά κέντρα ή θέατρα με προκαθορισμένα ωράρια. Οι συναντήσεις μεγάλων οικονομικών Forums λαμβάνουν χώρα σε συγκεκριμένες χώρες, πόλεις και θέρετρα, σε συγκεκριμένες μέρες του χρόνου που πολλές φορές συμπίπτουν χρονικά με πανάρχαιους παγανιστικούς εορτασμούς. Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής εκείνων των μαγικών τελετών χρησιμοποιείται η γλώσσα με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο που χαρακτηρίζεται από μια πολύ εξειδικευμένη ορολογία και ένα τεχνικό λεξιλόγιο το οποίο είναι δυσνόητο, έως εντελώς ακατανόητο για τους αδαείς. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την εφαρμογή μιας «τεχνολογίας» μετάφρασης ιδεών και προβολών που επιδεικνύει τα αποτελέσματα της μαγικής πράξης στο κοινό το οποίο την αποδέχεται έτσι ως αναμφισβήτητη.
Τέλος, παρατηρείται η εφαρμογή μιας μεθόδου συμπαθητικής μαγείας όπου το επιμέρους ταυτίζεται με το όλον και το σύμβολο χρησιμοποιείται ως εργαλείο διαμόρφωσης της πραγματικότητας. Για παράδειγμα, οι οικονομικές προβλέψεις για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας επηρεάζουν την πραγματική οικονομία, ενώ το καταναλωτικό προϊόν μιας φίρμας ταυτίζεται ως αξία με την ίδια την φίρμα και καθορίζει την χρηματική αξία του. Μια «καλή» οικονομική εικόνα ενεργοποιεί μια αίσθηση ασφάλειας στην κοινωνία, ενθαρρύνει την επιχειρηματική δραστηριότητα, τις επενδύσεις και τα ρίσκα, οδηγεί σε κοινωνική ειρήνη και πολιτική αποδοχή, προκαλεί τη μείωση της ανεργίας και την αύξηση των ποσοστών της ευτυχίας στον ευρύτερο πληθυσμό. Η εικόνα μιας ελκυστικής και ευτυχισμένης γυναίκας, επηρεάζει τις πωλήσεις του προϊόντος με το οποίο ταυτίζεται στα μυαλά του καταναλωτή και ενισχύει την εικόνα της φίρμας που το κατασκευάζει. Για να γίνει επομένως η οικονομική ευμάρεια και η ελκυστικότητα πραγματικές και όχι φανταστικές, ένας μάγος δεν έχει παρά να επιλέξει μια συγκεκριμένη ποιότητα την οποία θα ταυτίσει με κάποιες άλλες επίσης επιλεγμένες ποιότητες χρησιμοποιώντας τις μαγικές του πρακτικές.
Πολλές μορφές εκπροσώπησης που χρησιμοποιούνται στις μαγικές τελετές είναι λεκτικές. Πραγματικά, η εκφορά των λέξεων σε μορφή ξορκιού είναι και αυτό μια τελετή που εξελίσσεται από λέξη σε σκέψη, σε δύναμη, και τελικά σε πράξη. Είτε λοιπόν εκτιθέμεθα σε μια διαφήμιση ομορφιάς είτε βλέπουμε ένα δελτίο ειδήσεων, οι μαγικές τελετές χρησιμοποιούνται για να αναδομήσουν και να συγχωνεύσουν τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Η γλώσσα είναι μια τεχνητή κατασκευή και έχει τη δύναμη να δημιουργεί εικόνες και συγκρίσεις, να τιθασεύει το χρόνο και να συσχετίζει δεδομένα που δεν μπορούν να αναπαραχθούν πραγματικά.
Πέρα όμως από όλα τα παραπάνω, οι σύγχρονοι μάγοι χρησιμοποιούν διάφορα υλικά για να κάνουν τα ξόρκια τους. Για παράδειγμα, διαγράμματα, υφάσματα στη μόδα, έγγραφα και συμβόλαια με επιβλητικές σφραγίδες που πιστοποιούν την «αυθεντικότητα», δηλαδή «τη δύναμή» τους, τρισδιάστατα μοντέλα κτιρίων που εμπνέονται στο σχήμα από πολιτιστικά «σύμβολα» (κτίρια-αρχιτεκτονικές τεχνοτροπίες του παρελθόντος ή πανάρχαιες εικόνες που ελλοχεύουν στο συλλογικό ασυνείδητο (σκεφτείτε τα καθαρά φαλλικά σχήματα των σύγχρονων ουρανοξυστών) χρησιμοποιούνται ως μέσα χειραγώγησης των αντιληπτικών μηχανισμών μας.
Ωστόσο θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η Μαγεία δεν είναι απλά και μόνο μια παράσταση που στόχος της είναι να επιτυγχάνει μια μεταμόρφωση που υπερβαίνει τους περιορισμούς της αβεβαιότητας. Η μαγεία ασκείται συμβολικά ως μια αόρατη δύναμη που χρησιμοποιείται ως κίνητρο για να κινητοποιεί «κάτι» μέσα στους συμμετέχοντες που εμφανίζεται ως αληθινό και χρησιμοποιείται ως όπλο ενάντια στα βασικά διλήμματα της ανθρώπινης κατάστασης. Ο ρόλος του κοινού δεν είναι παθητικός αλλά συμμετοχικός και είναι αυτό που υιοθετεί τα αποτελέσματα της μεταμόρφωσης δίνοντας αξία στην μαγική πρακτική και στον Μάγο. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε τη δυνατότητα της επιλογής και ευτυχώς ζούμε σε μια εποχή όπου η τεχνολογία της πληροφορίας μας προσφέρει την πρόσβαση σε γνώσεις που μια φορά και έναν καιρό ήταν ανήκουστες. Γιατί πραγματικά, αν γνωρίζετε ότι το ακριβό κοστούμι ενός πολιτικού ή το τεχνητά απαστράπτον χαμόγελο ενός τηλεοπτικού αστέρα, ή ακόμα και η δυσνόητη οικονομική ανάλυση κάποιου «στελέχους» δεν είναι παρά τεχνάσματα που αποσκοπούν στο να αποδεχτείτε την αυθεντία τους και να θεωρήσετε τους ισχυρισμούς τους αυτονόητους και ορθούς, δεν θα νιώσετε την παρόρμηση να ασκήσετε την κριτική σας σκέψη προτού αποδεχτείτε αμαχητί τη δική τους εκδοχή μιας ευμετάβλητης και εικονικής πραγματικότητας;
Tags: article , E.B. Tyler , magic , Matrix , spells , The Weird Side Daily , twsd , weird article , weird άρθρο , wizard , άρθρο , άρθρο φανταστικού , δύναμη , εικόνα , Έρικ Σμυρναίος , ιδέες , κόσμος , λέξεις , λεξιλόγιο , μαγεία , μαγικές πρακτικές , μαγικό σύστημα , μάγοι , μάγος , ξόρκια , πολιτισμός , πρακτικές , προϊόντα , σύγχρονο κόσμο , τελετές , τελετουργία
Σχόλια και απόψεις.
Η γνώμη σας είναι πάντα καλοδεχούμενη.