Η παραψυχολογία είναι ένας νεότευκτος και πολλά υποσχόμενος επιστημονικός κλάδος, που έκανε εδώ και λίγες δεκαετίες την εμφάνισή του σε μεγάλα πανεπιστήμια παγκοσμίως – δίχως βέβαια να αποφευχθεί η σκληρή κριτική απέναντί του. Ωστόσο, όσοι είναι εξοικειωμένοι με την επιστημολογική προσέγγιση του Thomas Kuhn, γνωρίζουν πως οποιαδήποτε καινοφανής θεωρία τείνει να ανατρέψει πολλές από τις παγιωμένες πεποιθήσεις της συμβατικής επιστήμης, αντιμετωπίζεται στην καλύτερη με καχυποψία, ενώ στη χειρότερη συκοφαντείται συστηματικά. Για πολλούς, η παραψυχολογία συνδέεται λανθασμένα με το απόκρυφο, με την κρυπτοζωολογία, τις θεωρίες συνωμοσίας, το κυνήγι φαντασμάτων και μια σειρά ακόμα αλλόκοτων ιδεών που σε καμία περίπτωση δε σχετίζονται με τη μελέτη των παραψυχολογικών φαινομένων. Παρά την αυστηρή κριτική που έχει δεχθεί η παραψυχολογία, δεν έχει δοθεί η δέουσα προσοχή στα ενδιαφέροντα ευρήματά της, ενώ κατά την άποψή μου το μέλλον της ανήκει. Η Caroline Watt, είναι μία από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης παραψυχολογικής έρευνας και μου έκανε την τιμή να απαντήσει σε μερικά θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν τον κλάδο της παραψυχολογίας, τα φαινόμενα ψ, τις σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις των φαινομένων αυτών και την πολύ ενδιαφέρουσα πορεία της στον ακαδημαϊκό χώρο.
Η συμβολή σας στον χώρο της παραψυχολογίας είναι καθοριστικής σημασίας, είστε κάτοχος της Koestler Chair of Parapsychology και ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Koestler Parapsychology Unit, έχετε κάνει σημαντικές μελέτες σχετικά με μια πληθώρα θεμάτων στον χώρο της παραψυχολογίας και έχετε υπάρξει πρόεδρος του Parapsychological Association. Θα θέλατε να μας πείτε ορισμένες επιπλέον πληροφορίες σχετικά με εσάς;
Είμαι κόρη αγρότη και η πρώτη στην οικογένεια που πήγα στο Πανεπιστήμιο – γι’ αυτό είμαι πολύ περήφανη που έφτασα μέχρι την κορυφή του ακαδημαϊκού δέντρου, κατέχοντας την ιδιότητα της Καθηγήτριας. Το πρώτο μου πτυχίο ήταν στην Ψυχολογία, από το Πανεπιστήμιο του St Andrews στη Σκωτία. Επέλεξα το St Andrews, εν μέρει, επειδή κάναμε οικογενειακά πικνίκ στην παραλία της περιοχής όταν ήμουν παιδί, οπότε υπήρχαν πολλές θετικές αναμνήσεις από το μέρος. Παραλίγο να επιλέξω να ειδικευτώ στη φυσική γεωγραφία και όχι στην ψυχολογία, καθώς μου ασκούν εξίσου ιδιαίτερη έλξη οι βράχοι και τα τοπία – όπως γίνεται κατανοητό η πορεία της ζωής μου θα μπορούσε να πάρει εντελώς διαφορετική κατεύθυνση!
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με μια όχι και τόσο συνηθισμένη επιστήμη, όπως αυτή της παραψυχολογίας; Ποιος τομέας της παραψυχολογίας σας ενδιαφέρει περισσότερο;
Δε διδάχτηκα παραψυχολογία στο St Andrews. Ωστόσο, μελετώντας ψυχολογία, διαπίστωσα ότι πολλοί άνθρωποι αναφέρουν παραφυσικές πεποιθήσεις και εμπειρίες, και για μένα ως φοιτήτρια ψυχολογίας αποτελούσε ένα ενδιαφέρον ερώτημα το τι κρύβεται πίσω από αυτές. Ενδιαφερόμουν, λοιπόν, για τις παραφυσικές εμπειρίες των ανθρώπων, ενώ παράλληλα είχα διαβάσει το βιβλίο «Supernature» του Lyall Watson, το οποίο με έκανε ακόμα πιο περίεργη – ιδιαίτερα για την πειραματική παραψυχολογία (κυρίως όσον αφορά τις εργαστηριακές έρευνες για την υπόθεση της εξωαισθητηριακής αντίληψης). Ένας ακόμα λόγος που με οδήγησε στο πεδίο της παραψυχολογίας ήταν αρκετά πιο απλός – καθαρή σύμπτωση. Αποφοίτησα την περίοδο που διορίστηκε ο πρώτος Καθηγητής του Koestler Unit, Robert (Bob) Morris. Αυτό προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στον τύπο της εποχής και επειδή ήμουν αρκετά περίεργη και ενθουσιώδης απόφοιτη ψυχολογίας, έγραψα στον Bob για να του πω ότι θα ήθελα να τον βοηθήσω στο έργο του. Προσφέρθηκα ακόμη να κάνω στενογραφία και να πληκτρολογώ γι ‘αυτόν, καθώς είχα και γραμματειακές δεξιότητες! Ευτυχώς, κάποια στιγμή συνειδητοποίησε πως θα μπορούσα να προσφέρω περισσότερα ως βοηθός έρευνας, έτσι μου πρότεινε να υποβάλω αίτηση για εργασία στο Πανεπιστήμιο. Όλη αυτή η διαδικασία χρειάστηκε περίπου 2 χρόνια, οπότε έπρεπε να είμαι αρκετά υπομονετική!
Για έναν άνθρωπο που δε γνωρίζει κάτι σχετικό με την παραψυχολογία, θα μπορούσατε να εξηγήσετε με λίγα λόγια με τι καταπιάνεται; Τι είναι τα υποτιθέμενα φαινόμενα ψ και με ποιον τρόπο τα προσεγγίζετε;
Η παραψυχολογία είναι η επιστημονική μελέτη των λεγόμενων παραφυσικών εμπειριών. Η μελέτη αυτή δε συμπεραίνει απαραίτητα πως πρόκειται για αυθεντικά παραφυσικά φαινόμενα, αλλά προσπαθεί να διερευνήσει και να ανακαλύψει τι πραγματικά κρύβεται πίσω από αυτά. Μερικές φορές πρόκειται απλώς για απόλυτα φυσιολογικές διαδικασίες, όπως είναι η επιλεκτική μνήμη ή μια απλή σύμπτωση. Έπειτα, οι εργαστηριακές μελέτες ελέγχουν αυτές τις φυσιολογικές διαδικασίες και βοηθούν να εξετάσουμε πιο προσεκτικά την πιθανότητα ύπαρξης γνήσιων ψυχικών ή παραφυσικών ικανοτήτων, όπως η εξωαισθητηριακή αντίληψη (ESP) και η ψυχοκίνηση (PK).
Θα ήθελα να ενημερώσω το κοινό μας πως είστε υπεύθυνη ενός πολύ ενδιαφέροντος εισαγωγικού μαθήματος που εστιάζει στη μελέτη της παραψυχολογίας (στο οποίο συμμετέχω και εγώ και μάλιστα είμαι και ενθουσιώδης μαθητής σας). Υπάρχει ενδιαφέρον από το ευρύ κοινό να μάθει περισσότερα σχετικά με την παραψυχολογία;
Ευχαριστώ – Ελπίζω πως όσοι διαβάζουν τη συνέντευξη και ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα σχετικά με την παραψυχολογία, πιθανώς να τους άρεσε να παρακολουθήσουν το μάθημά μου. Η επόμενη σειρά μαθημάτων ξεκινάει τον Σεπτέμβριο του 2020. Για καλή μου τύχη η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι η μόνη που δεν επηρεάστηκε καθόλου από τον κορονοϊό, διότι το μάθημα είναι διαδικτυακό και ανοιχτό σε όλους! Ναι, πιστεύω ότι υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από το κοινό να μάθει περισσότερα. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν πολλές αναξιόπιστες πληροφορίες εκεί έξω, χάρη στο διαδίκτυο. Στόχος μου είναι να παράσχω αξιόπιστες και ισορροπημένες πληροφορίες σχετικά με το πεδίο της παραψυχολογίας.
Το πεδίο της παραψυχολογίας αντιμετωπίζεται με καχυποψία από την επιστημονική κοινότητα και αν ναι, για ποιον λόγο πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό;
Νομίζω ότι ορισμένοι ακαδημαϊκοί βλέπουν την παραψυχολογία με καχυποψία. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στην έλλειψη εξοικείωσης με την τρέχουσα δημοσιευμένη ερευνητική βιβλιογραφία. Πραγματικά, πιστεύω, ότι η ποιότητα της παραψυχολογικής έρευνας μπορεί να συγκριθεί εύκολα με εκείνη συναφών αντικειμένων -όπως για παράδειγμα με αυτό της ψυχολογίας- εάν κάποιος μπει στη διαδικασία να μελετήσει εις βάθος. Σχετικά με αυτό, η παραψυχολογία έχει πολλά «κατάλοιπα», που σχετίζονται με αμφιλεγόμενες-απόκρυφες ιδέες. Μερικοί άνθρωποι συνδέουν το πεδίο της παραψυχολογίας με αυτές τις παράξενες ιδέες, αλλά και πάλι θα καθησυχάζονταν αν εξοικειώνονταν περισσότερο με την πραγματική επιστημονική έρευνα. Νομίζω ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους που το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου ήταν εξ’ αρχής ανοιχτό στο να φιλοξενήσει μια ερευνητική μονάδα παραψυχολογίας, διότι για δεκαετίες το τμήμα ψυχολογίας αποτελούσε έδρα για έναν πολύ σεβαστό ερευνητή με το όνομα Δρ John Beloff, ο οποίος ήταν γνωστός για τις προσεκτικές και συστηματικές μεθόδους του. Έτσι, το Εδιμβούργο ήταν πιο εξοικειωμένο με την αληθινή μελέτη της παραψυχολογίας και ως εκ τούτου πιο ανοιχτό στη φιλοξενία του Koestler Chair. Άλλοι κλάδοι, ιδιαίτερα εκείνοι με προηγμένες και τολμηρές θεωρητικές ιδέες όπως η θεωρητική φυσική, είναι πολύ πιο ανοιχτοί στην παραψυχολογία. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή έχουν και οι ίδιοι να αντιμετωπίσουν κάποιες περίπλοκες ιδέες στον δικό τους τομέα!
Θα μπορούσαν τα φαινόμενα ψ να έχουν μια αυστηρά επιστημονική εξήγηση; Τα μέσα που χρησιμοποιεί η σημερινή επιστήμη επαρκούν στο να καλύψουν με πληρότητα τη μελέτη των φαινομένων αυτών; Ποια είναι η σημασία της εργαστηριακής μελέτης τους;
Πιστεύω ότι τα φαινόμενα ψ οφείλουν να έχουν επιστημονική εξήγηση, για να μπορεί να υφίσταται η παραψυχολογία ως πεδίο. Εάν τα φαινόμενα ψ δεν επιδέχονταν επιστημονική διερεύνηση, τότε θα αποτελούσαν ένα θέμα συζήτησης για θεολόγους ή φιλοσόφους. Όπως και να’ χει, εγώ προσωπικά αντιμετωπίζω την παραψυχολογία ως μια νέα επιστήμη, η οποία προσπαθεί να βρει έναν τρόπο για να αποσπάσει αξιόπιστες πληροφορίες για τα φαινόμενα ψ, μέσα από ελεγχόμενες συνθήκες. Βέβαια, ίσως πρέπει να μάθουμε περισσότερα για τα φαινόμενα ψ στο φυσικό τους περιβάλλον, προτού μπορέσουμε να τα ελέγξουμε και να τα μετρήσουμε στο εργαστήριο…
Από όσο γνωρίζω πλέον η παραψυχολογία δεν είναι στραμμένη στην απόδειξη ύπαρξης των φαινομένων ψ. Μέσα από την πολύχρονη εμπειρία σας, θα μπορούσατε να πείτε πως υπάρχουν ενδείξεις πως τα ψ φαινόμενα υφίστανται;
Πολλοί παραψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι η ύπαρξη των φαινομένων ψ (εννοώντας την εξωαισθητηριακή αντίληψη και την ψυχοκίνηση) έχει ήδη τεκμηριωθεί. Ωστόσο, δε νομίζω ότι οι συμβατικοί επιστήμονες δέχονται κάτι τέτοιο προς το παρόν, οπότε πιστεύω ότι πρέπει να γίνει ακόμη αρκετή προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Κατά τη γνώμη μου, το ισχυρότερο αποδεικτικό στοιχείο προέρχεται από τις μελέτες ESP που χρησιμοποιούν μια ήπια διαδικασία αισθητηριακής απομόνωσης που ονομάζεται ganzfeld. Πιστεύω ότι οι παραψυχολόγοι πρέπει να γίνουν πιο συστηματικοί στις έρευνές τους. Για παράδειγμα, οι μελέτες ganzfeld έχουν δείξει πως τα ισχυρότερα αποτελέσματα προέρχονται από συμμετέχοντες που επιλέγονται για τη δημιουργικότητα τους, για τις εμπειρίες και την πίστη τους στα φαινόμενα ψ και την εφαρμογή μορφών πνευματικής πειθάρχησης όπως ο διαλογισμός. Οι μελλοντικές μελέτες ganzfeld θα πρέπει να χρησιμοποιούν μόνο επιλεγμένους συμμετέχοντες, έτσι ώστε να μπορέσουν να ενισχύσουν τα αποτελέσματα των μελετών.
Κατά την άποψή μου πίσω από τη μελέτη της παραψυχολογίας κρύβονται σημαντικά υπαρξιακά ερωτήματα και κυρίως η αγωνία του θανάτου και της ανυπαρξίας. Μέσα από τις μελέτες και τις έρευνές σας, θεωρείτε πως όλα τελειώνουν εδώ;
Πολλοί παραψυχολόγοι θα συμφωνούσαν ότι η παραψυχολογία έχει αρκετά πράγματα να πει σε σχέση με την ψυχή και την επιβίωσή της μετά τον θάνατο. Ωστόσο, δεν είμαι μία από αυτούς. Είμαι οπαδός του υλισμού. Νομίζω ότι πρόκειται για μια αλλόκοτη ανθρώπινη αλαζονεία το να πιστεύουμε ότι είμαστε κατά κάποιον τρόπο κάτι το ξεχωριστό στη φύση και ότι πρέπει να υπάρχει κάτι περισσότερο στη ζωή πέραν του ότι είμαστε απλώς βιολογικοί οργανισμοί που έχουν εξελιχθεί παράλληλα με άλλους οργανισμούς στον πλανήτη και ότι θα παύσουμε να υπάρχουμε όταν πεθαίνουμε. Έτσι, οι μελέτες και η έρευνά μου δεν είναι στραμμένες προς την υπόθεση της μεταθανάτιας επιβίωσης. Ίσως, εάν καταφέρουμε να μάθουμε περισσότερα για τις ικανότητες ESP των ανθρώπων, αυτό να βοηθήσει στο να διευρυνθεί η κατανόησή μας για τη συνείδηση και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να αλληλεπιδράσουμε με τους άλλους.
Έχετε έρθει ποτέ σε επαφή με κάποιον άνθρωπο που να είχε μια έντονη παραψυχολογική εμπειρία και να σας έχει αποτυπωθεί στη μνήμη ή να σας έχει επηρεάσει καθοριστικά; Τι χαρακτηριστικά παρουσιάζουν οι άνθρωποι που έχουν τέτοιου τύπου εμπειρίες;
Όχι, δεν έχω γνωρίσει προσωπικά κανέναν που να με έχει επηρεάσει κατά αυτόν τον τρόπο. Οι άνθρωποι που έχουν τέτοιες εμπειρίες τείνουν να είναι δημιουργικοί, να έχουν πλούσια φαντασιακή ζωή, να είναι ευαίσθητοι και να επικεντρώνονται στις εσωτερικές τους διεργασίες.
Υπάρχει κάποια σημαντική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια στο χώρο της παραψυχολογίας που θα πρέπει να γνωρίζουμε;
Έχω ήδη αναφέρει τις μελέτες εξωαισθητηριακής αντίληψης ganzfeld. Νομίζω πως η κυριότερη εξέλιξη των τελευταίων 8 ετών είναι η έναρξη κάποιων πιο συνεργατικών και συστηματικών ερευνητικών προγραμμάτων – σκέφτομαι, για παράδειγμα, τις προσπάθειες που έχουν γίνει για να επαναληφθούν οι μελέτες του Daryl Bem σχετικά με την πρόβλεψη του μέλλοντος. Επίσης, οι παραψυχολόγοι αρχίζουν να αγκαλιάζουν τη μελέτη της προκαταχώρησης (pre-registration), πράγμα που σημαίνει ότι στο μέλλον θα είναι δυσκολότερο να επικρίνουμε τα θετικά αποτελέσματα λόγω της επιλεκτικής αναφοράς ή της πολλαπλής ανάλυσης. Αυτό συμβαίνει επειδή οι ερευνητές θα έχουν αναφέρει τις προγραμματισμένες μεθόδους μελέτης και τις προγραμματισμένες αναλύσεις τους, προτού συλλεχθούν δεδομένα. Στην πραγματικότητα θα προχωρούσα περαιτέρω και θα δήλωνα ότι οι παραψυχολόγοι είναι πιο προηγμένοι από τους συναδέλφους τους σε συναφείς κλάδους όπως η ψυχολογία, όσον αφορά τις πρωτοποριακές μεθοδολογικές βελτιώσεις που αυξάνουν τα επιστημονικά πρότυπα γενικότερα.
Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας.
Tags: article , Caroline Watt , Daryl Bem , death , ESP , extrasensory perception , ganzfeld , John Beloff , Koestler Chair of Parapsychology , KPU , Kuhn , Lyall Watson , Parapsychological Association , Parapsychology , PK , psychokinesis , Robert Morris , St Andrews , Supernature , Survival Hypothesis , The University of Edinburgh , weird , αλλόκοτο , διαλογισμός , Εδιμβούργο , εξωαισθητηριακή αντίληψη , εργαστηριακές έρευνες , θάνατος , κριτική , κρυπτοζωολογία , μάθημα , μυστήριο , Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου , παραφυσικά φαινόμενα , παραφυσικές πεποιθήσεις , Παραψυχολογία , Σκωτία , τύπος , φαινόμενα ψ , φαντασία , ψυχοκίνηση , ψυχολογία
Σχόλια και απόψεις.
Η γνώμη σας είναι πάντα καλοδεχούμενη.