Με τα Χριστούγεννα να πλησιάζουν όλο και περισσότερο, κάθε δρόμος, βιτρίνα και σπίτι έχουν ντυθεί με τα χαρακτηριστικά εορταστικά ερυθρόλευκα χρώματα. Τα γυαλιστερά στολίδια κρέμονται από τα κλαδιά των ελάτων, τα δώρα περιμένουν στη βάση του δέντρου να μοιραστούν σε αγαπημένα πρόσωπα, οι Άγιοι Βασίληδες με τα καμπανάκια και τη συνοδεία των πιστών ταράνδων έχουν ξεχυθεί στους δρόμους σκορπίζοντας χαμόγελα και μια ζεστή αίσθηση.
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το πώς, έπειτα από τόσους αιώνες πολιτισμικής εξέλιξης, φθάσαμε σε αυτό το σημείο. Κάθε Δεκέμβριο δηλαδή σε παγκόσμιο σχεδόν επίπεδο να φωταγωγούμε τις πόλεις και να περιμένουμε τον καλοσυνάτο ασπρομάλλη γέρο να έρθει με το ιπτάμενο έλκηθρό του για να σκορπίσει δώρα και χαρά σε κάθε άνθρωπο της γης, μικρό και μεγάλο. Ανάμεσα σε όλους εκείνους τους μύθους για τον Άγιο Νικόλαο και τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια ωστόσο, υπάρχει μια ακόμη εναλλακτική εκδοχή που εξηγεί τα σημερινά έθιμα με τρομακτική ακρίβεια χωρίς παράλληλα να έχει τόσο έντονα μυθικά στοιχεία. Με βάση αυτή, ο Άγιος Βασίλης, οι ιπτάμενοι τάρανδοι και το έλκηθρο δεν είναι τίποτα περισσότερο από παραισθήσεις που βίωναν οι σαμάνοι των βόρειων φυλών έπειτα από κατανάλωση ψυχοτρόπων μανιταριών.
«Ο Άγιος Βασίλης είναι αντίστοιχος του σαμάνου, που κατανάλωνε ψυχοτρόπα φυτά και μύκητες για να έρθει σε επαφή με το Πνεύμα του Κόσμου», λέει ο John Rush, ανθρωπολόγος και εισηγητής στο Sierra College, στο Rocklin, του Cliff.
Ο πρωταγωνιστής του μύθου είναι ο μύκητας Amanita muscaria. Πρόκειται για ένα είδος που αναπτύσσεται συμβιωτικά κάτω από ρίζες δέντρων. Τα κοινά ονόματα τρελομανίταρο και ζουρλομανίταρο που του αποδίδονται, αντανακλούν πλήρως τη δράση του. Αυτό το ελκυστικό μανιτάρι (που θυμίζει αρκετά τα παραδοσιακά Χριστουγεννιάτικα χρώματα) είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά επικίνδυνο. Εύκολα μπορούν λάθος δοσοληψίες να οδηγήσουν σε θάνατο. Σε μικρότερες ποσότητες όμως έχει το αντίθετο αποτέλεσμα καθώς επιφέρει ονειρικού χαρακτήρα εμπειρίες, αισθήματα ευφορίας, χαλάρωσης, συναισθησίας αλλά και την ιδέα της υπέρμετρης δύναμης.
Η χρήση τους δεν αποτελεί καινοτομία των τελευταίων χρόνων. Τα συγκεκριμένα μανιτάρια ήταν εξαιρετικά πολύτιμα, με κάποιους μάλιστα να υποστηρίζουν πως άξιζαν όσο ένας τάρανδος. Για αρκετές δεκάδες χρόνια οι κάτοικοι της Σιβηρίας εξειδικεύονταν στη συλλογή, την κατεργασία και έπειτα την κατανάλωσή τους.
Έπειτα από αρκετό πειραματισμό και έρευνα, ήξεραν ακριβώς που να τα βρουν. Στην πραγματικότητα, φυτρώνουν στις ρίζες των ελάτων, κάτω από τα χαμηλότερα κλαδιά. Σαν τα σημερινά δώρα που βρίσκουμε και εμείς ακριβώς στο ίδιο σημείο τις γιορτές, τα συνέλλεγαν από εκεί και τα κρεμούσαν στα κλαδιά των δέντρων για να ξηραθούν, θυμίζοντας ίσως το δικό μας έθιμο για στολισμό των ελάτων. Αν οι ομοιότητες δεν είναι ήδη αρκετά εμφανείς, αξίζει να αναφερθεί πως για πιο γρήγορα αποτελέσματα ήταν συχνό να τα τοποθετούν μέσα σε κάλτσες και να τα κρεμούν πάνω από τη φωτιά στο τζάκι.
Σύμφωνα με την σαμανική κοσμολογία, υπήρχαν τρεις διαφορετικοί κόσμοι, ο Χαμηλότερος, ο Μέσος και ο Υψηλότερος. Αυτοί συνδέονταν μεταξύ τους με το Δέντρο της Ζωής, δηλαδή κάτι παρόμοιο με αυτό, κάτω από το οποίο συνέλλεγαν τα μανιτάρια. Καθώς το συγκεκριμένο δέντρο είχε μαγικές ιδιότητες, αποτελώντας ένα είδος πύλης που επέτρεπε στους σαμάνους να κινούνται πετώντας μεταξύ των τριών κόσμων, τοποθετούσαν συχνά έλατα κοντά στις κατοικίες τους.
Οι σαμάνοι, αντιμέτωποι με τις ακραίες καιρικές συνθήκες του σκληρού βορρά, έπρεπε να αναζητούν για ώρες τα πολύτιμα ερυθρόλευκα μανιτάρια μέσα στο κρύο και το χιόνι. Στην αναζήτησή τους τούς συνόδευαν οι πιστοί τάρανδοι, το πιο αξιόπιστο μέσο μεταφοράς στις αχανείς εκτάσεις της παγωμένης Σιβηρίας που αποτελούσαν παράλληλα και ιερό ζώο. Η ψυχοτρόπος δράση από τη χρήση των μανιταριών δεν περιοριζόταν μόνο στους ανθρώπους. Μια από τις πιο αγαπημένες πηγές τροφής των ταράνδων ήταν τα Amanita muscaria. Και μόνο με την υποψία της παρουσίας τους στον αέρα, έσκαβαν ξέφρενα το χιόνι αναζητώντας τις μικρές λιχουδιές.
Παρόμοια με τους ανθρώπους, οι τάρανδοι έφταναν και εκείνοι σε κατάσταση ευφορίας. Καθώς όπως έχει προαναφερθεί τα μανιτάρια δίνουν την εντύπωση της υπέρμετρης δύναμης, ζωντάνιας και ενεργητικότητας, τα κερασφόρα ζώα άρχιζαν να χοροπηδούν ασταμάτητα και να τρέχουν στο χιόνι, δίνοντας έτσι την ψευδαίσθηση πως πέταγαν, ειδικά αν οι παρατηρητές είχαν και οι ίδιοι καταναλώσει από τα ίδια μανιτάρια. Τότε πιθανώς πίστευαν πως πέταγαν και εκείνοι μαζί τους. Εξάλλου, η ιδέα που είχαν τα άτομα της φυλής ήταν πως ο σαμάνος πέταγε προς το Βορρά, ή Βόρειο Πόλο αλλιώς, για να συλλέξει και φέρει το δώρο της σοφίας στα υπόλοιπα μέλη της φυλής.
Αν όλα τα παραπάνω όμως μοιάζουν με απλές συμπτώσεις πιθανώς, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο περίεργα. Όταν οι σαμάνοι επέστρεφαν στις κατοικίες τους, ντυμένοι στα άσπρα και κόκκινα για να τιμήσουν τα μαγικά μανιτάρια που τους χάριζαν τέτοιες ανεπανάληπτες εμπειρίες και δυνατότητες για επικοινωνία με τα πνεύματα, λόγω της τεράστιας ποσότητας χιονιού, δεν μπορούσαν συχνά να μπουν από την πόρτα στις κατοικίες τους. Έτσι, φορτωμένοι με ένα σάκο γεμάτο μικρά μανιταρόσχημα δωράκια για όλους, σκαρφάλωναν από την καμινάδα και γλιστρούσαν μέσα στα ζεστά τους καταλύματα όπου τους περίμεναν με ανυπομονησία τα υπόλοιπα μέλη της φυλής. Το πιο συχνό και πολυπόθητο δώρο για την ημέρα του χειμερινού ηλιοστάσιου ήταν ένα σακουλάκι με μανιτάρια.
Αξίζει να σημειωθεί πως μια από τις παρενέργειες του Amanita muscaria είναι πως προκαλεί ένα έντονο κόκκινο χρώμα στο δέρμα αυτού που τα καταναλώνει. Ανατρέχοντας σε οποιαδήποτε φωτογραφία του Άγιου Βασίλη, από τις πρώτες διαφημίσεις τις Coca Cola μέχρι τις σημερινές αναπαραστάσεις, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο πως τα μάγουλα του πάντα πρόσχαρου, χαμογελαστού και ακούραστου Άγιου Βασίλη είναι επίσης αναψοκοκκινισμένα. Ίσως να μην φταίει τελικά το κρύο γι αυτό.
Συνδέοντας τις επιμέρους κουκίδες από τα αρχαία έθιμα των βόρειων φυλών τελικά το συμπέρασμα στο οποίο θα καταλήξει κανείς είναι πως ο τρόπος που γιορτάζουμε και αντιλαμβανόμαστε τα Χριστούγεννα είναι όχι παρόμοιος αλλά σχεδόν ταυτόσημος με τα αντίστοιχα έθιμα κατοίκων της Σιβηρίας. Αναμφισβήτητα, η ακριβής προέλευση αυτής της λαμπρής γιορτής πάντα θα σκιάζεται από αμφιβολία, με επιστήμονες να ανάγουν τις ρίζες της στη Ρώμη και τη Γερμανία αλλά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως για έναν άνθρωπο της ηλικίας του, ο Άγιος Βασίλης τα καταφέρνει πολύ καλά ώστε να επισκεφτεί κάθε παιδί του κόσμου σε ένα βράδυ χωρίς κάποια «υποβοήθηση», το ίδιο και οι τάρανδοι που πετούν ακούραστα για εκατοντάδες μίλια σέρνοντας ένα έλκηθρο γεμάτο δώρα…
Tags: Amanita muscaria , christmas , John Rush , santa claus , shaman , shamans , weird , άγιος βασίλης , Άγιος Νικόλαος , αλλόκοτο , ανθρωπολογία , άρθρο , δέντρο , Δέντρο της Ζωής , δώρο , έθιμα , είδος , έλατο , έλκηθρο , ερυθρόλευκα , ευφορία , ζουρλομανίταρο , Ζώο , ιστορία , καμινάδα , καμπανάκι , κοσμολογία , μανιτάρι , μυστήριο , παραδόσεις , παραισθήσεις , παραμύθι , πολιτισμός , πτήση , σαμάνοι , Σαμάνος , Σατουρνάλια , Σιβηρία , σπίτι , στολίδια , τάρανδοι , τρελομανίταρο , φαντασία , χιόνι , Χριστούγεννα , χριστουγεννιάτικα έθιμα , Χριστουγεννιάτικη Ιστορία , χρώματα , ψυχοτρόπο μανιτάρι
Σχόλια και απόψεις.
Η γνώμη σας είναι πάντα καλοδεχούμενη.