Περί μουσικής…θανάτου

Johnny Cash, live at Folsom Prison (1968)

Η Αμερική είναι μια από τις χώρες που χρησιμοποιούν ακόμα τη θανατική ποινή ως τιμωρία για τους «χειρότερους των χειρότερων», όπως συνηθίζουν να λένε. Όπως θα είναι ήδη γνωστό, υπάρχει πολλή έντονη διαμάχη αναφορικά με το εάν η θανατική ποινή θα έπρεπε να συνεχίσει να χρησιμοποιείται, ακόμη και για άτομα που έχουν διαπράξει εγκλήματα τόσο φριχτά που μετά βίας μπορούν να περιγραφούν. Για ορισμένους ανθρώπους αυτή η πρακτική αντικατοπτρίζει το γνωστό βιβλικό ρητό Οφθαλμόν Αντί Οφθαλμού ενώ για άλλους παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το μόνο σίγουρο, ανεξάρτητα με το εάν η χρήση της θεωρείται ορθή ή όχι, είναι πως η γνώση που έχουν τα συγκεκριμένα άτομα για τη στιγμή και τον τρόπο που θα πεθάνουν, είναι εξαιρετικά ανατριχιαστική και έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για αρκετούς καλλιτέχνες, είτε αυτοί είναι συγγραφείς, είτε σκηνοθέτες, είτε μουσικοί. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στους τελευταίους, θα δούμε πέντε τραγούδια περισσότερο ή λιγότερο γνωστών συγκροτημάτων και μουσικών που αναφέρονται στη θανατική ποινή.

Green green grass of home, Tom Jones

“…Then I awake and look around me
At four grey walls that surround me
And I realize, yes, I was only dreaming
For there’s a guard and there’s a sad old padre
Arm in arm, we’ll walk at daybreak
Again I touch the green, green grass of home…”

Το τραγούδι που γράφτηκε από τον Claude “Curly” Putman Jr. έγινε επιτυχία από τον Tom Jones και από τότε έχει διασκευαστεί αμέτρητες φορές από πολλούς γνωστούς μουσικούς, όπως ο Elvis Presley. Αυτό το country στην πρωτότυπη εκδοχή του τραγούδι ξεκινά περιγράφοντας αυτό που μοιάζει με την επιστροφή ενός άντρα που έλλειπε αρκετό καιρό στο πατρικό του σπίτι. Εκεί περιμένουν να τον υποδεχτούν οι γονείς του και η αγαπημένη του Mary. Το σπίτι του έχει αλλάξει από το πέρασμα του χρόνου αλλά όχι τελείως. Υπάρχει ακόμα και η βελανιδιά που έπαιζε μικρός. Σε αυτό το ευχάριστο κλίμα επαναπατρισμού έρχεται το απόλυτο plot twist. Ο άντρας δεν επέστρεψε ποτέ σπίτι. Στην πραγματικότητα ονειρευόταν, ενώ ήταν στο κελί του, περιμένοντας τον παπά και τον φρουρό να τον συνοδεύσουν στην τελευταία του βόλτα ως το δωμάτιο όπου θα τον εκτελέσουν. Με ένα μελαγχολικό τόνο το τραγούδι κλείνει, με την οικογένεια να έχει μαζευτεί ξανά να τον δει, κάτω από την βελανιδιά καθώς αφήνουν το σώμα του στο πράσινο πράσινο γρασίδι της πατρίδας…

25 Five Minutes To Go, Johnny Cash

“Well they’re building a gallows outside my cell
I’ve got 25 minutes to go
And the whole town’s waitin’ just to hear me yell
I’ve got 24 minutes to go…”

Ο Johnny Cash υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητός μεταξύ των κατάδικων. Για αρκετά χρόνια μέσω της country μουσικής του δεν φοβόταν να αποκαλύψει τη σκοτεινή πλευρά του σωφρονιστικού συστήματος και να υπερασπιστεί τα δικαιώματα όσων βρίσκονταν στην πίσω πλευρά του ηλεκτροφόρου φράκτη. Το πασίγνωστο album του εξάλλου At Folsom Prison ηχογραφήθηκε ζωντανά στη φυλακή Folsom. To τραγούδι 25 Five Minutes To Go περιγράφει κάθε ένα από τα 25 λεπτά που έχουν απομείνει σε έναν άντρα πριν απαγχονιστεί. Από το τελευταίο του πενιχρό γεύμα με φασόλια, στις ύστατες προσπάθειές του να σώσει τον εαυτό του που λήγουν τελικά με την ειρωνική απάντηση του διευθυντή της φυλακής να του τηλεφωνήσει σε λίγες εβδομάδες και του δικηγόρου του να δηλώνει πως έκαναν ό,τι μπορούσαν, το κομμάτι καταλήγει στη στιγμή που η θηλιά σφίγγει στο λαιμό του. Ο άντρας έχει μια τελευταία ευκαιρία να θαυμάσει το τοπίο γύρω του με τα βουνά και τον γαλάζιο ουρανό, ώστε να αναλογιστεί πως είναι μια πολλή ωραία μέρα για να πεθάνει κανείς, δύο λεπτά πριν το σώμα του αρχίσει να ταλαντεύεται.

Ride The Lighting, Metallica

“Guilty as charged
But damn it, it ain’t right
There is someone else controlling me
Death in the air
Strapped in the electric chair
This can’t be happening to me...”

Το τραγούδι που έχει δώσει το όνομά του σε έναν από τους εμβληματικούς δίσκους όχι μόνο του συγκροτήματος αλλά και όλων των εποχών οφείλει τον τίτλο του στον… Stephen King!

Διάβαζα το The Stand του Stephen King, και υπήρχε ένα σημείο όπου εκείνος ο τύπος που βρισκόταν στην πτέρυγα των θανατοποινιτών είπε πως περίμενε να “καβαλήσει την αστραπή” (ride the lightning). Θυμάμαι να σκέφτομαι, “Ουάου, αυτός είναι τρομερός τίτλος τραγουδιού”. Το είπα στον James, και κατέληξε να είναι τραγούδι και ο τίτλος του album, είπε σε συνέντευξή του στο περιοδικό Rolling Stone ο Kirk Hammett.

Στο εξώφυλλο του album απλώνεται μια αστραπή και στη μέση αιωρείται μια καρέκλα. Δεν όμως είναι μια τυχαία καρέκλα, αλλά η περίφημη ηλεκτρική καρέκλα, ή Γερο-Σπίθας όπως αποκαλείται στο βιβλίο Το Πράσινο Μίλι, που τόσο τρόμο έχει σκορπίσει τις τελευταίες δεκαετίες στους κρατούμενους. Αυτή λοιπόν η εικαστική απεικόνιση περικλείει το περιεχόμενο του θρυλικού τραγουδιού. Ένας άντρας, για άγνωστο λόγο που όμως ομολογεί πως του αξίζει καθώς αυτοχαρακτηρίζεται ένοχος, βρίσκει τον εαυτό του δεμένο στην ηλεκτρική καρέκλα, νιώθοντας το θάνατο να πλησιάζει απειλητικά. Η περιγραφή γίνεται ιδιαίτερα ανατριχιαστική γιατί ο άντρας δεν πεθαίνει αμέσως μόλις το ρεύμα αρχίζει να τον διαπερνά. Νιώθει το μυαλό του να καίγεται και τις φλόγες στο κορμί του. Ο χρόνος κυλά φρικιαστικά αργά και ο Θεός δεν μοιάζει να εισακούει την αγωνιώδη παράκλησή του για σωτηρία. Σιωπαίνει και τον αφήνει να δαμάσει την αστραπή μέχρι να φθάσει τελικά στην άλλη πλευρά. Και ενώ όλα έχουν σχεδόν τελειώσει, μια έντρομη κραυγή κάνει το ηλεκτρισμένο όνειρο να διαλύσει, αφήνοντας ακόμα το απόκοσμο αίσθημα των φλογών στο σώμα του και της αστραπής στα μάτια του…

Dead Man, Pearl Jam

“Sailing on my every step. Inching off of the earth.
Is magnified by the things I’ve done.
The thing that I’ve become…”

Το συγκεκριμένο κομμάτι προοριζόταν να είναι το soundrack της ταινίας Dead Man Walking σε σκηνοθεσία του Tim Robbins αλλά αντί αυτού επιλέχθηκε το τραγούδι Dead Man Walkin’, του Bruce Springsteen επειδή έφτασε λίγο νωρίτερα στα χέρια του σκηνοθέτη. Μπορεί να μην κατάφερε τελικά να επενδύσει μουσικά την ταινιά αλλά ωστόσο δεν παύει να είναι ένα άγωνστο, παρ’ όλα αυτά εξαιρετικό, δείγμα μουσικής από τον Eddie Vedder. Στο κομμάτι συναντάμε έναν ένοχο. Το σφυρί που σήκωσε κάποια στιγμή στη ζωή του κατάφερε να τον σημαδεύσει ανεξίτηλα. Δεν μπορεί να ξεφύγει από τις ενοχές που ρίχνουν τη σκιά τους πάνω του καθώς βλέπει τον εαυτό του να εγκαταλείπει αργά τη γη. Έχοντας συνείδηση πως είναι απλά ένας νεκρός άνθρωπος που συνεχίζει να περπατά ακόμα, νιώθει όλο το σύμπαν να τον περιγελά γι αυτό που έγινε. Ένας ζωντανός νεκρός.

I’m Not The Man, 10.000 Maniacs

“On the day he was tried no witnesses testified.
Nothing but evidence, not hard to falsify.
His own confession was a prosecutor’s prize,
Made up of fear, of rage and of outright lies…”

Σε σύγκριση με τα υπόλοιπα τραγούδια που έχουν αναφερθεί, αυτό το κομμάτι που ερμηνεύει η Natalie Merchant, έχει έναν πολύ πιο έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Καθίσταται φανερό πως ο άντρας που βρίσκεται στο κελί δεν είναι ένοχος για τις πράξεις του. Η απομόνωση που βιώνει μοιάζει να τον έχει λυγίσει. Ο μόνος τρόπος να διαφύγει είναι να βυθιστεί στον κόσμο μέσα στο μυαλό του. Ακόμα και εκεί ωστόσο τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Δεν μπορεί να ξεχάσει κάθε του κίνηση το βράδυ του εγκλήματος, όπου αν και ήταν μακριά από τη μακάβρια σκηνή, βρέθηκε τελικά στη θέση ενός άλλου, να κατηγορείται ότι αυτός είναι ο ένοχος, ο άντρας. Καθώς η σκέψεις του ξετυλίγονται, αποκαλύπτεται πως η κατάσταση είναι ακόμα πιο τραγική. Δεν υπήρχε κανένας μάρτυρας να καταθέσει στη δίκη του, τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του ήταν εύκολο να αποδειχτούν εσφαλμένα, αλλά αυτό δεν συνέβη. Με τη δική του βεβιασμένη κατάθεση, γεμάτη ψέματα και φόβο επισφραγίζεται η τύχη του. Για όλους είναι ένοχος. Θέλουν να κρεμαστεί. Ιδιαίτερα τα μέλη της ΚΚΚ θα πάρουν μεγάλη χαρά από την καταδίκη του, αποδεικνύοντας έτσι πως ο “ένοχος” είναι μάλλον ένας Αφροαμερικάνος που είχε την ατυχία να βρεθεί στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή και τώρα κανείς δεν θα εισακούσει τις απελπισμένες του παρακλήσεις για έφεση.

Το θέμα της λανθασμένης καταδίκης έχει απασχολήσει την κοινή γνώμη αρκετές φορές και είναι ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα των οπαδών κατά της θανατικής ποινής. Δυστυχώς, όπως φαίνεται και στο τραγούδι, πολλές αποφάσεις, ακόμα και στο πρόσφατο παρόν, υποκινούνται από ρατσιστικές αντιλήψεις αντί να βασίζονται στα στοιχεία. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο εξάλλου η απόκρυψη στοιχείων από τη δικαιοσύνη όταν κρίνεται ότι αυτά δεν είναι συμφέροντα. Ενδεικτικά μόνο μπορεί να αναφερθεί η υπόθεση των τότε εφήβων από το Harlem, όπου κατηγορήθηκαν εσφαλμένα για το βιασμό μιας γυναίκας. Σε αυτή είναι βασισμένη η νέα σειρά του Netflix When They See Us.

Παρακάτω ακολουθούν ορισμένα επίσης αξιόλογα τραγούδια εμπνευσμένα από την θανατική ποινή:

Seven Curses, Bob Dylan

“…The gallows shadows shook the evening,
In the night a hound dog bayed,
In the night the grounds were groanin’,
In the night the price was paid…”

Ellis Unit One, Steve Earle

“Well, folks just got too civilized
Sparky’s gatherin’ dust
Cause no one wants to touch a smokin’ gun
And since they got the injection
They don’t mind as much, I guess
They just put em down at Ellis Unit One...”

Gallows Pole, Led Zeppelin

“Hangman, hangman, hold it a little while
Think I see my friends coming
Riding a many mile
Friends did you get some silver?
Did you get a little gold?
What did you bring me my dear friends
To keep me from the gallows pole?
What did you bring me to keep me from the gallows pole?…”