Φυτά-δολοφόνοι… Όχι, ο χαρακτηρισμός δεν είναι καθόλου τυχαίος. Δεν πρόκειται για είδη τα οποία εάν καταναλωθούν από τον άνθρωπο θα οδηγήσουν στον θάνατό του, όπως το γνωστό σε όλους από την ιστορία κώνειο. Τα επονομαζόμενα και ως σαρκοφάγα φυτά, έχουν εντάξει τη ζωική τροφή στο διαιτολόγιό τους. Αυτά που εμείς θεωρούμε ως στατικούς οργανισμούς, έχουν καταφέρει να υιοθετήσουν αξιοθαύμαστους ενεργητικούς μηχανισμούς οι οποίοι τους επιτρέπουν να συλλαμβάνουν οι ίδιοι τη λεία τους και έπειτα να την καταναλώνουν. Πάνω από 600 γνωστά είδη φυτών στον πλανήτη χαρακτηρίζονται ως σαρκοφάγα.
Υπάρχει ένας πολύ καλός λόγος που έχουν υιοθετήσει τέτοιους μηχανισμούς. Τα περιβάλλοντα στα οποία απαντώνται τα εν λόγω είδη είναι εξαιρετικά φτωχά σε θρεπτικές ουσίες. Εδώ πρέπει να τονιστεί πως αν και λαμβάνουν από τον ήλιο την απαραίτητη ενέργεια ώστε να φωτοσυνθέσουν, αυτή δεν τους καλύπτει τις άκρως απαραίτητες ανάγκες σε ανόργανες ουσίες όπως είναι το άζωτο. Με την απουσία ή μερική παρουσία ορισμένων θεμελιωδών θρεπτικών ουσιών, παρεμποδίζεται η ανάπτυξη του φυτού καθώς δεν μπορεί να επιτελέσει πολύ βασικές χημικές αντιδράσεις στο εσωτερικό του περιβάλλον. Έτσι, οδηγείται μεθοδικά στον θάνατο. Όταν όμως μετριάζει τις περιβαντολλογικές αυτές απώλειες με την «κατανάλωση» ασπόνδυλων ή και ορισμένες περιπτώσεις μικρών σπονδυλωτών, όπως ποντίκια ή νυχτερίδες, μπορεί να εξασφαλίσει με απόλυτη επιτυχία την προσωπική του επιβίωση.
Τα σαρκοφάγα φυτά φυσικά δεν διαθέτουν δόντια. Γεννάται λοιπόν το ερώτημα πως καταφέρνουν να καταναλώσουν την ζωική τροφή όταν τη συλλάβουν. Η απάντηση είναι πολλή απλή. Με ένζυμα. Με διαδικασίες που θυμίζουν εξαιρετικά την πέψη όπου συμβαίνει στα ζώα, τα φυτά χρησιμοποιούν μια μεγάλη γκάμα λυτικών ενζύμων που διασπούν την πολύπλοκη λεία σε απλές οργανικές και ανόργανες ενώσεις οι οποίες απορροφώνται με ευκολία.
Αλλά ας γνωρίσουμε ορισμένα από αυτά τα φυτά… δολοφόνους.
Dionaea muscipula
Η γνωστή και ως Παγίδα της Αφροδίτης, είναι ίσως το πιο δημοφιλές σαρκοφάγο φυτό. Μπορεί μάλιστα να αγοράσει κανείς σπόρους του από το ίντερνετ ή ακόμα και το ίδιο το φυτό από κάποιο φυτώριο ή eshop. Η Dionaea muscipula έχει τη δομή ροζέτας και αποτελείται από 4 με 7 φύλλα. Κάθε φύλλο στην άκρη του διαφοροποιείται σε δύο λοβούς. Εκεί έγκειται η σατανική παγίδα του φυτού. Στο εσωτερικό των λοβών υπάρχουν μικρές απτικές τρίχες. Όταν το έντομο προσγειωθεί πάνω στο φυτό και αρχίσει να κινείται, τότε οι τρίχες αυτές μετακινούνται. Μόλις δύο από αυτές κουνηθούν, τότε με μια πολύπλοκη διαδικασία που εμπεριέχει ασύλληπτη φυσική και χημεία, οι δύο λοβοί κλείνουν παγιδεύοντας το έντομο. Επειδή σταγόνες υγρασίας ή σκόνη ενδέχεται να αγγίξουν τις απτικές τρίχες δίνοντας έτσι λανθασμένο σήμα, μόνο έπειτα αφότου δύο μετακινηθούν σε μικρό μεταξύ τους χρονικό διάστημα ενεργοποιείται ο μηχανισμός. Από τη στιγμή που οι λοβοί θα σφραγίσουν, το παγιδευμένο έντομο θα συνεχίσει να κινείται κουνώντας ακόμη περισσότερο τις τρίχες και συνεπώς επισπεύδοντας τον μηχανισμό πέψης.
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε την Dionaea muscipula εν δράσει:
Nepenthes
Τα νηπενθή στην ελληνική, είναι ένα γένος που αποτελείται από 170 διαφορετικά είδη τα οποία μοιράζονται πολλές ομοιότητες ώστε να καταταχθούν μαζί σε μια ευρύτερη ομάδα. Το φυτό αποτελείται από δύο διακριτά μέρη. Στο κάτω μέρος κυριαρχούν φύλλα που ενωμένα μεταξύ τους έχουν τη μορφή κανάτας η οποία περιέχει στο εσωτερικό του ένα υγρό μείγμα λυτικών ενζύμων και βακτηρίων. Πάνω από την «κανάτα» προεξέχει ένα μονήρες φύλλο. Τα φυτά έχουν διάφορους τρόπους να προσελκύουν τα ανυποψίαστα θύματα. Μπορούν να εκκρίνουν ζωηρόχρωμες χρωστικές ουσίες ή νέκταρ. Καθώς τα ζώα συρρέουν στο φυτό, έρχονται αντιμέτωπα με τη γλιστερή επιφάνεια των φύλλων με αποτέλεσμα να πέφτουν μέσα στην «κανάτα» όπου και πνίγονται. Είτε με τη βοήθεια των βακτηρίων είτε με των ενζύμων του φυτού ή με τον συνδυασμό αυτών, το θήραμα διασπάται. Το πιο μεγάλο νηπενθές είναι το Nepenthes attenboroughii που φθάνει σε ύψος τα 1,5 μέτρα! Στο εσωτερικό του έχουν βρεθεί διασπασμένα εκτός από ασπόνδυλα διάφορα τρωκτικά, όπως αρουραίοι. Το συγκεκριμένο είδος θεωρείται σήμερα ως ένα από τα 100 πιο απειλούμενα με εξαφάνιση είδη του πλανήτη.
Utricularia
Στο συγκεκριμένο γένος εντάσσονται 233 είδη τόσο χερσαία όσο και υδρόβια. Τα χαρακτηριστικά μικρά κυστίδια τα οποία φέρουν τα άτομα του γένους έχουν χαρακτηριστεί ως ο πιο αξιοθαύμαστος μηχανισμός σύλληψης λείας στο βασίλειο των φυτών. Αυτά τα κυστίδια στο εσωτερικό τους διατηρούν συνθήκες κενού αέρος μετακινώντας ενεργητικά νερό από το εσωτερικό τους περιβάλλον προς το εξωτερικό. Η συγκεκριμένη διαδικασία ανακόπτεται αν κάποιο έντομο έρθει σε επαφή με τριχίδια που βρίσκονται στο άνοιγμα του κυστιδίου. Σε αυτή τη περίπτωση, το έως τότε κλειστό άνοιγμα επιτρέπει την είσοδο νερού μαζί με το έντομο λόγω της διαφοράς πίεσης. Σε 1/35 κλάσματα του δευτερολέπτου (!) το άνοιγμα σφραγίζει ξανά και αρχίζει η πέψη. Έπειτα από 15 με 30 λεπτά η διαδικασία έχει ολοκληρωθεί και το φυτό προετοιμάζεται ξανά για την άφιξη θηραμάτων.
Pisonia brunoniana
Σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις που αναλύθηκαν, τα φυτά έχουν καταφύγει στην «κατανάλωση» ζωικής τροφής για λόγους επιβίωσης. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως με αυτό το εξαιρετικά ιδιαίτερο δέντρο, την Pisonia brunoniana. Εδώ, έχουμε ένα ξεκαθαρό κατά συρροή δολοφόνο που σκοτώνει χωρίς να έχει ο ίδιος κανένα απολύτως όφελος, επειδή απλά μπορεί να το κάνει. Το συγκεκριμένο δέντρο παράγει εξαιρετικά κολλώδεις καρπούς πάνω στους οποίους προσκολλώνται μικρά άτυχα έντομα. Ωστόσο, αυτό είναι μόνο το πρώτο βήμα εξολόθρευσης που έχει σκαρφιστεί αυτό το σατανικό είδος. Τα πουλιά εντοπίζουν τα παγιδευμένα έντομα και προσγειώνονται στο δέντρο για να γευματίσουν θεωρώντας μάλιστα τους εαυτούς τους τυχερούς που πέτυχαν ένα τόσο εύκολο γεύμα. Ωστόσο κάθε άλλο παρά τυχερά είναι. Επειδή όπως αναφέρθηκε οι καρποί είναι εξαιρετικά κολλώδεις, είτε κολλούν πάνω στο πουλί και από το βάρος τους δεν του επιτρέπουν να πετάξει και πέφτει από το δέντρο ή το κρατάνε κολλημένο πάνω του. Σε κάθε περίπτωση, τα πτηνά παγιδεύονται και αδυνατώντας να διαφύγουν υπομένουν έναν αργό και βασανιστικό θάνατο ως συνδυασμό πείνας, δίψας και έκθεσης στα στοιχεία της φύσης.
Tags: Dionaea muscipula , Nepenthes , Nepenthes attenboroughii , Pisonia brunoniana , Utricularia , άζωτο , άνοιγμα , αντίδραση , άντληση , απτικές τρίχες , αρουραίοι , αρουραίος , ασπόνδυλο , βασίλειο , βιολογία , γένος , διαιτολόγιο , διαφορά πίεσης , δίψα , δολοφονία , δολοφόνος , δόντια , είδη , είδος , ενέργεια , ένζυμα , έντομο , εξολόθευση , Ζώα , Ήλιος , θάνατος , θήραμα , θρεπτικές ουσίες , θύμα , κανάτα , καρπός , κατά συρρόη δολοφόνος , κλάσμα , κλάσματα , κυνήγι , κυστίδα , κυστίδιο , κώνειο , λεία , λοβός , μηχανισμός , νέκταρ , νηπενθή , ομάδα , ουσίες , παγίδα , Παγίδα της Αφροδίτης , πείνα , περιβάλλον , πέψη , πίεση , ποντίκια , πουλί , πτηνό , ροζέτα , σαρκοφάγα φυτά , σαρκοφάγος , σήμα , σηματοδότηση , στοιχεία φύσης , σύλληψη , τροφή , τρωκτικά , υδρόβια , φυική , φύλλο , φύση , φυτά , φωτοσύνθεση , χημεία , χρώμα
Σχόλια και απόψεις.
Η γνώμη σας είναι πάντα καλοδεχούμενη.