Ο ερεβώδης ποιητικός κόσμος του Georg Trakl

Ο ευρωπαϊκός 20ος αιώνας, ήταν μία πολυτάραχη περίοδος ριζικών αλλαγών σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού, πολιτικού και πνευματικού βίου. Ο σύγχρονος άνθρωπος ήρθε αντιμέτωπος με ένα πλήθος τεχνολογικών καινοτομιών και ιδεών που ήταν δύσκολο να διαχειριστεί. Η διάλυση των παραδοσιακών δομών και η άρση των καθημερινών βεβαιοτήτων έκαναν την πραγματικότητα να μοιάζει πια πολύπλοκη. Οι αλλαγές αυτές αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για κάποιους χαρισματικούς καλλιτέχνες οι οποίοι χρησιμοποίησαν νέα λογοτεχνικά μέσα για την αποτύπωσή τους.

Η αισθητική έκφραση της νεωτερικότητας, εκδηλώθηκε μέσα από το ρεύμα του μοντερνισμού το οποίο κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1920, επηρεάζοντας καθοριστικά την ποίηση του 20ου αιώνα. Ο μοντερνισμός (ή διαφορετικά «νεωτερική τέχνη») υιοθετεί αυτή τη «λατρεία του νέου» στοιχείου και ανταποκρίνεται με μία δόση αμφισημίας στις νέες συνθήκες και ιδέες, προωθώντας το αίτημα για πρωτοτυπία και ολοκληρωτική ανανέωση στην τέχνη, μέσα σε ένα πνεύμα διεθνισμού. Το ρεύμα του μοντερνισμού έχει πολλαπλές εκφάνσεις, που εκπροσωπούνται κυρίως από μεμονωμένους συγγραφείς που τα έργα τους διατηρούν μέχρι ενός βαθμού τη μοναδικότητά τους και εμφανίζουν κοινά στοιχεία μεταξύ τους.

Στις γερμανόφωνες χώρες των αρχών του 20ου αιώνα ο μοντερνισμός διακατέχεται από μια «αίσθηση τέλους» που εκφράστηκε μέσω του εξπρεσιονισμού. Ο εξπρεσιονισμός χρησιμοποιεί τη συναισθησία*, για να αποτυπώσει τον αποσπασματικό χαρακτήρα των εμπειριών του μοντέρνου ανθρώπου που δυσκολεύεται να ερμηνεύσει τον κόσμο. Ο Georg Trakl με το χαρακτηριστικό εξπρεσιονιστικό έργο του «Grodek», προσπαθεί να κατασκευάσει μία διαφορετική αισθητική πραγματικότητα, όπου φανερώνεται η υπαρξιακή του μοναξιά και ο ασταθής ψυχικός του κόσμος, μέσα από τα εφιαλτικά μη ρεαλιστικά συναισθητικά τοπία που πλάθει με την καλλιτεχνική του φαντασία.

Η ποίησή του Trakl είναι μία εναλλαγή χρωματισμένων δυναμικών εικόνων ή αυτόνομων μεταφορών. Στο «Grodek» είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας, παρελθόντος και παρόντος, ενώ δίνονται νέες αποχρώσεις στα φαινόμενα. Γίνεται εύκολα αντιληπτή η προσπάθεια του να αναιρεθεί η έννοια της χρονικής αλληλουχίας. Ορίζει το χρονικό ασυνεχές ως το πλαίσιο στο οποίο συντελείται η αίσθηση, η εμπειρία και το συναίσθημα, σε αντιδιαστολή με τον τίτλο του έργου που αναφέρεται στην ομώνυμη μάχη και αποτελεί τη μόνη αντικειμενική αναφορά. Έτσι το αιματηρό παρελθόν, το πένθιμο παρόν και το ανεκπλήρωτο μέλλον· η συνειδητοποίηση της φρικαλεότητας του πολέμου, των απωλειών και της μηδενικής μελλοντικής προοπτικής, γίνεται μία απροσδιόριστη στιγμή μέσα σε ένα χρονικό ασυνεχές. Η «άλλη» πραγματικότητα που κατάφερε να γεννήσει η ποίηση του Trakl είναι υποβλητική, έμπλεη αποκαλυπτικών εικόνων καταστροφής και ερέβους.

GRODEK

Το βράδυ αντηχούν τα φθινοπωρινά δάση

Από φονικά όπλα, τα χρυσά επίπεδα

Και οι κυανές λίμνες, που πάνωθέ τους ο ήλιος

Ζοφερότερος κυλάει∙ αγκαλιάζει η νύχτα

Πολεμιστές που πεθαίνουν, το σκοτεινό θρήνο

Των κομματιασμένων τους στομάτων.

Όμως γαλήνια συνάζονται στο φόντο της ιτιάς

Κόκκινα νέφη όπου ένας οργισμένος θεός κατοικεί

Το χυμένο αίμα, ψύχος σεληνιακό∙

Όλοι οι δρόμοι εκβάλουν σε μαύρη σήψη.

Κάτω από το χρυσό σύγκλαδο της νύχτας και τ’άστρα

Τρικλίζει ο ίσκιος της αδελφής μέσα στο σιωπηλό άλσος,

Τα πνεύματα των ηρώων να χαιρετήσει, τις πετρωμένες κεφαλές∙

Κι ανάλαφρα ηχούν μες’ τα καλάμια οι σκοτεινές φλογέρες του φθινοπώρου.

Ω πιο περήφανο πένθος! Χάλκινοι εσείς βωμοί

Την καυτή φλόγα του πνεύματος τρέφει σήμερα ένας πελώριος πόνος,

Οι αγέννητοι εγγονοί.

Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Τρακλ υπηρέτησε ως τραυματιοφορέας στην πολωνική Γαλικία (σήμερα Ουκρανία), όπου τον Σεπτέμβριο του 1914 έλαβε χώρα η μάχη του Grodek (σήμερα Horodok), μετά την οποία ο Τρακλ αναγκάστηκε να περιθάλψει μόνος του περί τους 100 βαριά τραυματισμένους στρατιώτες κάτω από εξαιρετικά δυσχερείς συνθήκες (ελλείψεις σε φάρμακα, κυρίως αναισθητικά, για εγχειρήσεις κλπ.) Μη μπορώντας να βοηθήσει, ο Τρακλ έπαθε νευρικό κλονισμό και εισήχθη, μετά απόπειρα αυτοκτονίας, σε στρατιωτικό νοσοκομείο της Κρακοβίας, όπου έγραψε το ομώνυμο ποίημα λίγες μέρες πριν πεθάνει στις 3 Νοέμβριου του 1914 από υπερβολική δόση κοκαΐνη.

*Η ενεργοποίηση μέσω της ποίηση διαφορετικών αισθήσεων, όπου ένα είδος αίσθησης περιγράφεται με όρους μίας άλλης.

Tags: expressionism , Georg , Georg Trakl , GRODEK , modernism , postmodernism , Trakl , weird , Γκέοργκ Τράκλ , Γκρόντεκ , εξπρεσιονισμός , καταραμένοι ποιητές , μεταμοντερνισμός , μοντερνισμός , μυστήριο , νεωτερική τέχνη , νεωτερικότητα , παράνοια , ποίηση , ποίηση του 20ου αιώνα , πόλεμος , συναισθησία