Η πορεία της Δύσης στην μετά-χριστιανική εποχή είναι ιδιαίτερη. Μετά την αποκαθήλωση του Θεού, όπως πολύ εύστοχα είχε πει ο Νίτσε με την ρήση του «Ο Θεός είναι νεκρός. Ο Θεός παραμένει νεκρός. Και τον σκοτώσαμε» έμεινε ανοιχτό το πεδίο για να περπατήσει ο άνθρωπος σε νέους δρόμους, να εφεύρει μια νέα ηθική, να εφεύρει τον εαυτό του. Αυτοί οι δρόμοι όμως κρύβουν μέσα τους ένα σκοτάδι που λίγοι είναι διατεθειμένοι να δουν κατάματα.
Μπορεί να βρισκόμαστε σε μία εποχή όπου ο Χριστιανισμός, που εξακολουθεί να είναι η πιο διαδεδομένη θρησκεία, συνυπάρχει με τον αθεϊσμό, τον αγνωστικισμό, τον νεοπαγανισμό, τις άλλες θρησκείες και άλλα ρεύματα πνευματισμού, ιδεαλισμού, υλισμού και τις ηθικές και πολιτικές ιδεολογίες που συνήθως συνοδεύουν αυτά τα πνευματικά ή ιδεολογικά κινήματα, αλλά αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι η ανθρώπινη φύση. Δεν έχει σημασία αν έχουμε ελευθερία ή όχι, σε κάθε περίπτωση ο άνθρωπος έρχεται κάποια στιγμή αντιμέτωπος με ένα δίλημμα. Το δίλημμα αυτό είναι είτε να ξεπεράσει τον εαυτό του και να μεταμορφωθεί στην υπόσχεση ενός νέου εαυτού, ή να παραμείνει δημιούργημα της κουλτούρας και της γλώσσας που τον γέννησε.
Σε αυτό το δίλημμα δηλαδή, ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με μίαν ερώτηση. «Θα ανοίξω εγώ τον δρόμο μου, ή θα ακολουθήσω τη μάζα;» Ο Νίτσε μίλησε για τον υπεράνθρωπο και κυνήγησε την πραγμάτωση αυτού του ονείρου που δημιούργησε για τον εαυτό του και ήταν ο υπεράνθρωπος του που τον κατάπιε. Ο Γιουνγκ, προσεγγίζοντας τον άνθρωπο πίσω από το έργο του, έθεσε την εξής υπόθεση: Η τρέλα του Νίτσε δεν ήταν νευροπαθολογική, αλλά καθαρά ψυχολογική. Θεώρησε πως ταυτίστηκε με το αρχέτυπο του Σοφού και αυτό το αρχέτυπο τον παγίδευσε και τον οδήγησε στην τρέλα.
Γιατί κάποιος να θέλει να είναι Σοφός; Γιατί κάποιος να θέλει να είναι Πατριάρχης, Guru, πνευματικός δάσκαλος; Είναι ένα φαινομενικά απλό ερώτημα και οι απαντήσεις που προκύπτουν είναι κοινωνικές, τουλάχιστον από την δική μου σκοπιά.
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο. Τούτο το γνωρίζουμε όλοι, είτε μπορούμε να μιλήσουμε εύστοχα για αυτό, είτε όχι. Είναι εγγενής κομμάτι της ύπαρξης μας και η γλώσσα είναι ο δημιουργός αυτού του ιστού που ονομάζουμε ‘κοινωνία’. Η γλώσσα ως λειτουργία αλλά και ως ον, μπορεί να δημιουργήσει αλλά και να καταστρέψει τον άνθρωπο. Μπορεί να τον ντύσει, να του δώσει όνειρα και ρόλους, μπορεί να τον ξεγυμνώσει και να του αφαιρέσει το είναι του.
Στο υπαρξιακό ζήτημα δηλαδή, ο σωστός δρόμος είναι η γλώσσα. Μέσω της γλώσσας μπορεί κάποιος να φτάσει στην πηγή όλων. Αλλά αυτό που συμβαίνει συχνότερα, που είναι ο κανόνας, είναι ο άνθρωπος να μιμείται τον άνθρωπο, να ταυτίζεται με είδωλα. Να μαγεύεται από τον ηγέτη, από τον σοφό, από τον πετυχημένο γιατί βλέπει σε αυτόν τον ρόλο κοινωνική διάκριση, μια επιβράβευση που ξεπερνά τον ηδονισμό, γιατί μπορεί να προσφέρει επιλογές, να ανοίξει πόρτες και να πλουτίσει ο τρόπος με τον οποίο κάποιος βρίσκει ηδονή, δύναμη, λεφτά, επιρροή, ομορφιά. Έτσι μαγεύεται ο άνθρωπος και δημιουργεί μια εικόνα για τον εαυτό του που είναι στην ρίζα του κοινωνικό δημιούργημα.
Όταν στην Δύση της ελευθερίας του ατόμου, της προσωπικής ευθύνης, της αυτοδημιουργίας, αντιληφθούμε εμείς οι ίδιοι πως το άτομο είναι κοινωνικό δημιούργημα, τότε θα ανοίξουμε τα μάτια μας σε μία νέα πραγματικότητα, όπου πολλά από αυτά που θεωρούνταν μυστήρια και ακατανόητα, έχουν εξήγηση και μάλιστα μια πολύ φυσική εξήγηση. Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα της γλώσσας και του πολιτισμού στον οποίο γεννήθηκε, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια κρυφή υπόσχεση, μία λάμψη που την βλέπει κανείς στο βλέμμα, στην ζωηράδα και στον αυθορμητισμό των παιδιών, προτού αρχίσουν να παίζουν το κοινωνικό παιχνίδι και ξεχάσουν τον φυσικό τους εαυτό για τον κοινωνικό εαυτό.
Σε αυτόν τον λαβύρινθο των ειδώλων και των ονείρων, ο άνθρωπος προσπαθεί να βρει ταυτότητα και νόημα και υπάρχουν πάντοτε άλλοι άνθρωποι που πουλάνε τέτοιες πλασματικές ταυτότητες και υποσχέσεις, εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία, την αφέλεια και την ελπίδα του.
Ο Καρλ Μαρξ είχε πει πως η θρησκεία είναι το όπιο του λαού. Κάνοντας μία παράφραση που να κινείται στο ίδιο μήκος κύματος με την εποχή μας, θα έλεγα πως το είδωλο του εαυτού είναι το όπιο του ατόμου και αυτό ακριβώς πουλάνε οι guru. Είναι πολλοί αυτοί που έχουν καταπιεί το δόλωμα του Αμερικάνικου ονείρου του Self-Actualization, το οποίο έχει φτάσει και στην Ελλάδα με διάφορα ονόματα πέραν του προαναφερθέντος. Entrepreneur, αυτοδημιούργητος, life coach, spiritual guru, υπάρχουν αρκετές μάσκες για αυτούς που πουλάνε το όνειρο του self-actualization στους ευάλωτους, στους απελπισμένους, στους συγχυσμένους και πετυχαίνουν οι ίδιοι, πουλώντας άνθρακες και το αρχέτυπο του νάρκισσου στους καταναλωτές.
Θεωρώ πως ο άνθρωπος μαγεύεται από αυτές τις υποσχέσεις και τα όνειρα, γιατί υπάρχει θαμμένη στο ασυνείδητο του η αρχέγονη μνήμη του ολοκληρωμένου εαυτού του. Ξεκινάμε ολοκληρωμένοι στα πρώτα μας χρόνια και μετά κατακερματίζεται το είναι μας από τα κοινωνικά πρότυπα, αλλά δεν ξεχνάμε πως υπάρχει κάτι, και ας είναι αμυδρό, που μας θυμίζει τον αληθινό μας εαυτό. Εκεί ακριβώς έρχεται ο σωτήρας, ο guru, ο self-help δάσκαλος και δείχνει τον δρόμο προς την πραγμάτωση, οδηγώντας έτσι το άτομο/καταναλωτή ακόμη πιο μακριά από τον εαυτό του.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι της εποχής μας. Σε όλη την ιστορία του ανθρώπου υπήρχαν άνθρωποι που εκμεταλλεύονταν τους άλλους. Απλώς στην εποχή μας έχει πάρει τούτη την συγκεκριμένη μορφή. Αυτό το αρχέτυπο του Self-actualized γεννήθηκε και μεγάλωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχει παραπάνω από ένα πλοκάμι. Μπορεί να είναι Spiritual Guru, ή Financial Guru. Μπορεί να είναι Pick up Artist ή να είναι ψευδομυστικιστής που πουλάει το “The Secret”. Μπορεί να έχει γράψει το βιβλίο “Think And Grow Rich” ή το βιβλίο “Awaken The Giant Within”. Μπορεί να είναι μια ιστορία από την φτώχεια στον πλούτο, μια ιστορία που κερδίζει εύκολα την ελπίδα αυτών που αιωρούνται πάνω από την άβυσσο της απόγνωσης και της έλλειψης νοήματος.
Η βιομηχανία του self-actualization είναι μια βιομηχανία εκατομμυρίων, όπου λίγοι, εκλεκτοί guru γίνονται πλούσιοι και οι πολλοί θύματα/καταναλωτές φτωχότεροι. Ο μεν πετυχαίνει το self-actualization τρώγοντας τον άλλον, με δόλωμα το ψέμα της επιτυχίας του. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα και στην εποχή μας είναι αρκετά εύκολο να μάθει κανείς για αυτούς τους ανθρώπους/θύματα οι οποίο μοιράζονται τις θλιβερές ιστορίες τους στο διαδίκτυο.
Στον πυρήνα τους, όλες αυτές οι προσωπικότητες που διακρίνονται και αποκτούν ακόλουθους έχουν κάποια κοινά στοιχεία στην προσωπικότητα τους που ταυτίζονται με το αρχέτυπο του cult leader. Παρόλο που απαντάται πρώτιστος σε θρησκευτικές οργανώσεις, τούτη η προσωπικότητα μπορεί να ειδωθεί και αλλού.
«Η εξουσία είναι το υπέρτατο αφροδισιακό» είχε πει πολύ εύστοχα ο Κίσινγκερ. Αλλά γιατί; Για να το καταλάβουμε αυτό θα πρέπει να μελετήσουμε το σκοτάδι της ψυχής μας. Να κοιτάξουμε κατάματα τα τέρατα που κρύβουμε μέσα μας και να δούμε πως πρέπει να προσέχουμε μην μας κατασπαράξουν. Κάποιες φορές αυτά κυριεύουν κάποιους ανθρώπους και φέρνουν τον θάνατο και την καταστροφή στον περίγυρο τους. Όταν ο Νίτσε είχε πει πως «Αυτός που πολεμάει τέρατα πρέπει να προσέξει μην γίνει ο ίδιος τέρας.», το είπε γιατί το είδε μέσα του. Αντίστοιχα ο Στίβεν Κινγκ είπε: «Τα τέρατα είναι αληθινά, και τα φαντάσματα επίσης. Ζούνε μέσα μας, και κάποιες φορές κερδίζουν.» Έχει ειπωθεί με διάφορους τρόπους και από διάφορους καλλιτέχνες, φιλοσόφους, ψυχολόγους, πολιτικούς. Αν δεν ενσωματώσουμε το σκοτάδι μέσα μας, θα θεριέψει και θα μας καταπιεί και μαζί με εμάς θα καταπιεί και άλλους.
Το 1955 στην Ινδιανάπολις των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Jim Jones ιδρύει την Peoples Temple, μια θρησκευτική οργάνωση που είχε σαν βασικές αρχές μία ανάμιξη του Χριστιανισμού με τον Σοσιαλισμό, τον αποκαλούμενο Χριστιανικό Σοσιαλισμό. Από αυτές τις αρχές ξεχώριζε αυτή της φυλετικής ισότητας και πολλές φορές η ίδια η οργάνωση συμμετείχε σε ακτιβιστικές δράσεις για τα κοινωνικά δικαιώματα, όπου η Peoples Temple είχε άτομα όλων των φυλών και λειτουργούσαν ως μία ομάδα που διαδίδει τον ‘Αποστολικό Σοσιαλισμό’. Το 1974 στην Γουιάνα, ίδρυσε την Jonestown η οποία θα λειτουργούσε ως σοσιαλιστικός παράδεισος. Μέχρι το 1978 είχαν αρχίσει να διαδίδονται αναφορές για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μελών της αίρεσης και κατηγορίες ότι κάποιοι κρατούνται εκεί χωρίς την θέληση τους. Τότε ένας πολιτικός των Δημοκρατικών, ο Leo Ryan, μαζί με μια ομάδα ατόμων ξεκίνησαν έρευνα στην Jonestown. Κατά την επιβίβαση τους σε πτήση επιστροφής μαζί με κάποια μέλη της αίρεσης που ήθελαν να φύγουν, δολοφονήθηκαν από ανθρώπους του Jim Jones. Έπειτα ο Jones διέταξε και επέβαλε μία μαζική δολοφονία-αυτοκτονία όπου πέθαναν 918 κάτοικοι της κοινότητας, εκ των οποίων 304 παιδιά. Οι περισσότεροι πέθαναν πίνοντας ανθρακούχο ποτό που είχε μέσα υδροκυάνιο. Αυτοί που αρνήθηκαν, δηλητηριάστηκαν με υδροκυάνιο μέσω ένεσης και μετά ο Jones αυτοκτόνησε με πιστόλι. Υπάρχει ένα ντοκιμαντέρ για αυτό το φρικιαστικό γεγονός, και από όσο γνωρίζω θα γίνει σύντομα και ταινία με τον Leonardo DiCaprio.
Ο 20ς αιώνας είναι γεμάτος από Cult Leaders, όπως για παράδειγμα ο Osho ή ο Charles Manson, αλλά αν διευρύνουμε τη ματιά μας, ίσως δούμε κάποια μοτίβα σε άλλες προσωπικότητες που έχουν μείνει στην ιστορία. Αυτά τα μοτίβα είναι η χαρισματική προσωπικότητα, η πειθώ, η χειραγώγηση, η χρήση της γλώσσας ώστε να φανατίσει, η τάση των ακόλουθων να αρνούνται τα υπάρχοντα τους, να καταστρέφουν τις οικογένειες τους, η πεποίθηση πως υπάρχει ένας συγκεκριμένος εχθρός που τους κυνηγά, οι θεωρίες συνομωσίας, η κοινωνική μηχανική, η πεποίθηση αυτών των ανθρώπων ότι είναι ξεχωριστοί και ότι έχουν ειδική αποστολή και όραμα, μία ανελαστική ιδεολογία κ.α. Ίσως μπορέσουμε να δούμε ότι τέτοιες προσωπικότητες μπορούν να βρεθούν και αλλού, π.χ. Χίτλερ, και υπό το πρίσμα της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας είναι πολύ πιθανό να είναι ψυχοπαθείς ή νάρκισσοι.
Αλλά, το ερώτημα το σημαντικό είναι το εξής: Τι προσωπικότητες έχουν οι ακόλουθοι; Γιατί υπνωτίζονται και φανατίζονται; Τι είναι η πλύση εγκεφάλου; Μπορεί όντως να συμβεί; Ίσως να είμαστε όλοι υπνωτισμένοι και ως ένα βαθμό φανατισμένοι, εκπαιδευμένοι να σκεφτόμαστε ότι είμαστε άτομα από ένα κοινωνικό σύστημα ιδεών και αξιών που δημιούργησε ένα είδωλο το οποίο θέλουνε να πραγματώσουμε για να γίνουμε επιτυχημένοι και ξεχωριστοί. Ίσως τα τέρατα και οι δαίμονες που ζούνε μέσα μας να πολεμούν να μας κατακτήσουν. Ίσως το κλειδί για την ελευθερία να είναι η γλώσσα. Αλλά για να φτάσουμε εκεί πρέπει πρώτα να βρούμε από ποιον μάθαμε να μιλάμε και να σκεφτόμαστε. Ποιανού την γλώσσα υιοθετήσαμε; Ποια είναι τα είδωλα που προβάλλονται ως ιδανικά; Ίσως ο Πάβλωφ να μην ανακάλυψε κάτι που περιορίζετε μόνο στα σκυλί του. Ίσως όλοι να είμαστε κομμάτι ενός μεγάλου πειράματος ύπνωσης και χειραγώγησης. Ίσως όντως να υπάρχει μια παγκόσμια συνομωσία για την ενσκλάβωση του ανθρώπου. Ίσως το matrix να είναι αληθινό. Ίσως να έχω την αποστολή να αφυπνίσω και να απελευθερώσω τον άνθρωπο από την τυραννία. Ίσως να είμαι το αρχέτυπο του cult leader. Ίσως η γλώσσα να διαμορφώνει τον άνθρωπο.
Ο Timothy Leary έχει πει:
“Throughout human history, as our species has faced the frightening, terrorizing fact that we do not know who we are, or where we are going in this ocean of chaos, it has been the authorities, the political, the religious, the educational authorities who attempted to comfort us by giving us order, rules, regulations, informing, forming in our minds their view of reality. To think for yourself you must question authority and learn how to put yourself in a state of vulnerable, open-mindedness; chaotic, confused, vulnerability to inform yourself.”
Tags: Charles Manson , cult leader , Jim Jones , Jonestown , Leo Ryan , Leonardo DiCaprio , Matrix , The Weird Side Daily , αγνωστικισμός , αθεϊσμός , αίρεση , ακόλουθος , ακτιβιστική δράση , Άνθρωπος , άρθρα , άρθρο , αυτοκτονία , Γιούνγκ , γλώσσα , Γουιάνα , δαίμονας , δαίμονες , δάσκαλος , δηλητηρίαση , δολοφονία , δολοφόνος , δρόμος , δύση , είδωλο , έργο , Ζώο , ηγέτης , ΗΠΑ , θεός , Θρησκεία , θρησκευτική οργάνωση , ιδεαλισμός , ιδεολογία , Ινδιανόπολις , ισότητα , ιστός , καλλιτέχνης , Καρλ Μαρξ , Κίσινγκερ , κοινωνία , κουλτούρα , λαβύρινθος , Λάμψη , λαός , μάζα , μαζική δολοφονία , μετά-χριστιανική εποχή , νεοπαγανισμός , Νίτσε , όνειρο , όπιο , παράδεισος , πειθώ , πλύση εγκεφάλου , πνευματισμός , προσωπικότητα , σκοτάδι , σοσιαλισμός , σοφός , Στέφεν Κινγκ , Στίβεν Κινγκ , συνωμοσία , ταυτότητα , τέρας , τέρατα , τρέλα , υλισμός , υπεράνθρωπος , υπνωτισμός , φανατισμός , φιλοσοφία , φιλόσοφος , φόνος , χειραγώγηση , Χίτλερ , Χριστιανισμός , Ψυχή , ψυχολογία , ψυχολόγος
Σχόλια και απόψεις.
Η γνώμη σας είναι πάντα καλοδεχούμενη.